Rybki rozsmakowały się owocami w porze jesiennych zbiorów, akumulując profilaktycznie witaminki w potrzebie odporności, bystrego umysłu, zdrowego uśmiechu i sprawności fizycznej, dokonując konsumpcyjnych wyborów, determinujących przyszłość.

W dniach 6-8 października 2023 roku cztery uczennice naszej szkoły wzięły udział w Międzynarodowych Mistrzostwach Mazowsza XXIII Mazovia CUP w Zielonce. W trzydniowych zmaganiach ostatecznie dziewczęta uplasowały się na następujących miejscach:
I miejsce w grze pojedynczej młodziczek zajęła Julia Łukaszewska
II miejsce w grze pojedynczej młodziczek zajęła Antonina Zych
III miejsce w grze podwójnej młodziczek młodszych zajęły Aleksandra Karbowska i Zuzanna Misiak.
Niezawodnie wyśmienita forma, waleczna postawa i fachowa opieka trenerska w drodze na szczyt to honorowa dewiza naszej ekipy badmintonowej!

Przedszkolaczki Rybki z zaciekawieniem uczestniczyły aktywnie w audycji muzycznej oraz w edukacyjnym spotkaniu z policjantem, czerpiąc nauki przydatne w życiu, pielęgnując budujące wspomnienia na przyszłość.

Uczniowie klas 4 i 7 z animuszem dołączyli do międzynarodowej akcji globalnego kodowania, przyjmując postawy otwartości na jeszcze nieznane, lecz wnet rozkodowane, niczym Alicja w Krainie Czarów w odkrywaniu nowego świata. Jakże przyjazne w tej drodze jest oparte na łamigłówkach, pełne fascynujących przygód, innowacyjne środowisko programistyczne Alice, które poprzez frapujące opowieści i gry uczy z łatwością kodować, tworzyć animacje, budować interaktywne narracje, naturalnie wyzwalając zdolności absorpcyjne wiedzy w jej twórczej eksploracji. Tak zaprojektowane zaplecze programistyczne pozwala uczyć logicznego i obliczeniowego myślenia, podstawowych zasad programowania oraz stanowi pierwszy kontakt z programowaniem obiektowym, zapewniając narzędzia i materiały do nauczania programowania od podstaw, by swobodnie odnaleźć się w różnorodności dyscyplinarnej edukacji informatycznej, naraz znalałszy się po drugiej stronie lustra wiedzy programistycznej.

Uczniowie naszej szkoły wzięli aktywnie udział w corocznej akcji na rzecz czystego środowiska "Sprzątanie świata" (ang. "Clean Up the World"), będącej międzynarodowym ruchem i kampanią, wywodzącą się z akcji Sprzątanie Australii, za sprawą pomysłodawcy Iana Kiernana, australijskiego biznesmena i żeglarza. Po raz pierwszy odbyła się w 1989 roku, kiedy 40 tysięcy mieszkańców Sydney wzięło udział w akcji sprzątania terenów portu. Już rok później akcja objęła zasięgiem całą Australię, wychodząc śmiało w świat.

Globalne działania obejmują zbieranie śmieci, kampanie edukacyjne, wystawy dotyczące zdrowej wody, sadzenie drzew, minimalizacje odpadów, redukcję gazów cieplarnianych oraz organizacje ośrodków recyklingu wspólnie z Programem Ochrony Środowiska ONZ (United Nations Environment Programme, UNEP), przyciągając co roku ponad 35 milionów ochotników, którzy wspierają inicjatywę lokalnych władz rozmaitego szczebla, mającą na celu sprzątanie, porządkowanie i ochronę środowiska. Uczestnikami są całe kraje, mniejsze społeczności i grupy środowiskowe, szkoły, departamenty rządowe, firmy, organizacje konsumenckie oraz przemysłowe, sponsorzy oraz pojedyncze osoby, które pracują niezależnie na rzecz lokalnych społeczności lub też tworzą grupy, koordynując wysiłki na szczeblu regionalnym czy nawet krajowym w ponad 120 krajach, których celem jest poprawa zdrowia ludzi i środowiska.

W Polsce sprzątanie świata zainicjowała Mira Stanisławska-Meysztowicz, przewodnicząca Rady Fundacji Nasza Ziemia. Akcja, pod nazwą "Sprzątanie świata - Polska", odbywa się co roku, począwszy od 1994. W akcji uczestniczy wolontariacko młodzież szkolna, harcerze, członkowie organizacji ekologicznych, pracownicy firm (wolontariaty pracownicze) oraz niezrzeszeni młodzi i dorośli.

Hasła przewodnie:
    2011 – Lasy to życie – chrońmy je.
    2012 – Kocham, lubię, szanuję... nie śmiecę.
    2013 – Odkrywamy czystą Polskę.
    2014 – Turysto! Szanuj środowisko!
    2015 – Wyprawa-poprawa.
    2016 – Podaj dalej... drugie życie odpadów.
    2017 – Nie ma śmieci - są surowce. Wyprawa-poprawa.
    2018 – Akcja - segregacja. 2 x więcej, 2 x lepiej..
    2019 – Nie śmiecimy - sprzątamy - zmieniamy!
    2020 – Plastik? Rezygnuję. Redukuję, Segreguję.
    2021 – Myślę, więc nie śmiecę.
    2022 – Wszystkie śmieci są nasze.
    2023 – Sprzątanie świata łączy ludzi.

W klubie przyjaciół sierżanta Pyrka w stałej gotowości dostępna jest kolekcja pouczających wskazówek do bezpiecznego życia, co zajmująco zaprezentował uczniom naszej szkoły nasz dzielnicowy starszy sierżant Damian Gozdalik. Gawiedź w zaaferowaniu chłonęła przydatną wiedzę i w godnej zaufania pieczy prelegenta entuzjastycznie badała znaczenie policyjnych atrybutów dostępnych dla nich na wyciągnięcie ręki 👮‍♀️👮

W dniu 29 kwietnia 2023 roku uczniowie naszej szkoły wzięli aktywnie udział w Młodzieżowym Biegu z okazji otwarcia stadionu w Zespole Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Kaczkach Średnich. Wszyscy sportowcy wyśmienicie sprostali wyzwaniu w postaci dystansu 1500 metrów. Po zakończonym biegu w nagrodę za brawurową postawę każdy z uczestników biegu otrzymał pamiątkowy medal. W kategorii dziewcząt szkół podstawowych uczennica naszej szkoły, Zofia Kołodziejek, chyżo zdobyła II miejsce. Gratulujemy znakomitej kondycji!

W dniu 29 września 2023 roku odbyło się pierwsze po przerwie wakacyjnej spotkanie uczniów i przedszkolaków z muzyką. Podczas audycji zaprezentowany został akordeon guzikowy. Omówiono budowę instrumentu oraz technikę grania, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zmieniającą się barwę dźwięku i sposób wykonania. Instrument ten jest rodzajem harmonii, opartym na stroikach przelotowych. Prąd powietrza wytworzony przez ręcznie poruszany miech, wprawiając w drganie stroik, wywołuje dźwięk. Akordeon ten z prawej strony ma guziki oraz z lewej także są guziki (dźwięki basowe, akordy). Uczestnicy mieli okazję posłuchać melodii bułgarskiej, utworu w rytmie tanga oraz innych aranżacji. Odbyły się ćwiczenia rytmiczne  i improwizacje taneczne do skocznego utworu granego na akordeonie. Dziękujemy artystom frapującą, żywą lekcję muzyki!

Dzień Chłopaka to w Polsce obchodzone w dniu 30 września święto młodzieżowe, które w innych krajach celebruje się odpowiednio w dniach 7 lutego w Malcie, 5 kwietnia w Wielkiej Brytanii, Irlandii, 5 maja w Japonii (święto Tango-no Sekku) obchodzone od VI wieku n.e., po II wojnie światowej przemianowane na Dzień Dziecka, 15 lipca w Brazylii, 7 października w Norwegii, 19 listopada w Indiach, Meksyku, 25 listopada w Kanadzie.

Uczniowie klasy 5 naszej szkoły wspólnie z wychowawcą uświetnili ten czas zdrowymi przekąskami, interesującymi opowieściami oraz wyśmienitym humorem.

Wrześniowe dni przyniosły przedszkolaczkom Tygryskom mnóstwo kształcących wrażeń. Pod okiem wychowawców dociekliwe brzdące odświeżyły kompetencje dotyczące norm obowiązujących w przedszkolu, zasad bezpiecznego poruszania się w ruchu ulicznym, znaczenia w praktyce podstawowych znaków drogowych. Ponadto utrwalały umiejętności klasyfikowania przedmiotów według podanych cech, w tym nazywanie kierunków (lewo, prawo, góra, dół). Pamiętano też o Dniu Kropki.

Swoje 6 urodzinki celebrowali Judytka oraz Staś, zaś Michałek poczęstował koleżanki i kolegów słodkościami z okazji swoich imienin.

Maluchy kolorowo powitały Złotą Polską Jesień, która w tym roku nadeszła astronomicznie w dniu 23 września o godzinie 8:49, pożytkując czas na przyswojenie istotnej wiedzy, dlaczego liście są zielone, a jesienią wielobarwnie zmieniają swój kolor, czemu przysłużyła się ich efektywna segregacja poparta nazewnictwem w zależności od pochodzenia, zarazem ucząc, jakie drzewa darzą nas obficie skarbami jesieni, takimi jak kasztany, żołędzie, korale jarzębiny, orzechy.

Dziewczynki z okazji Dnia Chłopca podarowały swoim kolegom interesujące upominki.

Jako dopełnienie zróżnicowanych aktywności miesiąca dzieci pożytecznie bawiły się w sali gimnastycznej naszej szkoły podczas audycji muzycznej przy dźwięcznie rozbrzmiewającym akordeonie 🍂🍁

Uczniowie klasy 6 naszej szkoły podczas lekcji informatyki prężnie biorą udział w globalnym programowaniu razem z kolegami z całego świata w ramach godziny kodowania.

Godzina Kodowania to godzinne wprowadzenie do informatyki, wykorzystujące zabawne samouczki, aby pokazać, że każdy może nauczyć się podstaw. Ta oddolna inicjatywa jest wspierana przez ponad 400 partnerów i 200 000 nauczycieli na całym świecie!

W dniu 16 września 2023 roku nasze badmintonistki wzięły udział w Krajowym Turnieju Badmintona w Baranowie. Tym razem młodziczki młodsze stanęły na podium. W grze podwójnej debel: Aleksandra Karbowska i Zuzanna Misiak uplasowały się na 2 miejscu, a Zuzanna Misiak zajęła 3 miejsce w grze pojedynczej dziewcząt. Każda zdobycz turniejowa motywuje młode zawodniczki do regularnych treningów, które rozwijają biegłość, refleks i umiejętności przydatne tak na sportowym, jak i na życiowym korcie mistrzowskim.

W dniach 9-10 września 2023 roku uczennice naszej szkoły wzięły udział w Krajowym Turnieju Badmintona w Solcu Kujawskim. Po dwudniowych zmaganiach dziewczęta uplasowały się na następujących miejscach: 2 miejsce w grze podwójnej w kategorii młodzik młodszy zajął debel Aleksandra Karbowska i Zuzanna Misiak, natomiast w grze pojedynczej dziewczęta zajęły 3 miejsce. Ich starsze koleżanki Antonina Zych i Julia Łukaszewska w grze podwójnej młodziczek zajęły 2 miejsce, w grze pojedynczej 3 miejsce zajęła Antonina Zych. O znakomitą formę sportową naszych badmintonistek dbają pieczołowicie biegli trenerzy, prowadząc śmiało ku zwycięskim starciom.

Inauguracja roku szkolnego z udziałem uczniów, rodziców i pracowników szkoły rozpoczęła nowy rozdział w życiu każdego uczestnika uroczystego otwarcia szkolnego skarbca wiedzy, po którą każdy sięga z zapałem, animuszem, zajęciem i otwartym umysłem, aby poszerzać konsekwentnie perspektywy świadomości siebie oraz świata.

Dzień Przedszkolaczka podczas zabaw przy muzyce w sali przedszkolnej oraz w akompaniamencie ptasiej orkiestry na świeżym powietrzu w przyjaznej przestrzeni szkolnej placów zabaw przedszkolaczki Biedronki celebrowały dynamicznie i kreatywnie, wynosząc z hucznych obchodów mnóstwo wrażeń, puentujących ich nietuzinkowe święto życzeniami jowialnego uśmiechu na co dzień dla wszystkich równolatków.

Kacper i Michał to uczniowie klas drugiej i trzeciej naszej szkoły, którzy wspólnie wykonali plakat zatytułowany "Wspomnienia z wakacji - nadmorskie przygody", aby szum morski w błękicie fal towarzyszył im motywująco każdego dnia 🏖

Przedszkolaczki Rybki pluskiem chybkim dały się ponieść z bilingwistycznym nurtem wiedzy w języku angielskim i polskim, a ćwiczenia oddechowe oraz zabawa z balonikiem pt. "Baloniku nasz malutki" przyniosły oczekiwane skutki dotleniające jasno umysł, gotowy pomieścić i pojąć ważne nauki 🎈

Zbierajcie razem z nami Talenciaki na wyposażenie naszej szkoły!

Nasza szkoła bierze udział w tegorocznej akcji "Szkoły Pełne Talentów". 

Wystarczy zbierać "Talenciaki".

Talenciaki będą przekazywane w okresie trwania akcji we wszystkich sklepach Lidl do 17.12.2023 roku (za każde 50 zł wydane na zakupy zawierające minimum jeden owoc lub warzywo).

Talenciaki będzie można aktywować, wykorzystując kod numeryczny lub skanując z nich unikalny kod QR poprzez platformę dostępną dla Szkoły Podstawowej w Sarbicach: https://szkoly.lidl.pl/Talenciaki/szkola?partyId=87040017736

Jeśli jednak ktoś będzie chciał przekazać Talenciki w tradycyjnej formie, to w naszej szkole będą wystawione specjalne pudełka do których będzie można wrzucać kupony. 

Talenciki zgromadzone przez Szkołę, będzie można wymienić na atrakcyjne nagrody. Zachęcamy więc uczniów, rodziców, nauczycieli, przyjaciół szkoły do zbierania Talenciaków.

W Polsce głównym źródłem witaminy C są właśnie ziemniaki!

Ziemniaki nie zawierają nasyconych kwasów tłuszczowych, zawierają magnez, potas, fosfor, żelazo, wapń, są źródłem witamin D, E, K, B1, B3, B6, kwasu foliowego, witaminy C.

Obecny w ziemniakach:

Potas - obniża ciśnienie krwi.

Skrobia - czyli węglowodan złożony, który w organizmie rozkłada się na glukozę, jest potrzebny do dobrego funkcjonowania wszystkich komórek.

Błonnik - wspomaga trawienie, likwiduje zaparcia i hamuje biegunkę.

Okłady z ziemniaków działają miejscowo przeciwbólowo.

Wywar z obierzyn ziemniaka polecany jest osobom z kamicą nerkową.

Co roku każdy z nas zjada niemal 30 kilogramów ziemniaków. Zanim jednak warzywa te dotarły na nasze stoły, znane były jedynie mieszkańcom Ameryki Południowej, którzy uprawiali je już od VI tysiąclecia przed naszą erą.

Do Europy ziemniaki dotarły dzięki hiszpańskim konkwistadorom, jednak początkowo doceniano tylko walory estetyczne ich kwiatów. Kiedy jednak zaczął panować głód, najubożsi zaczęli wykopywać spod ziemi znane nam dziś bulwy ziemniaka. Głód został zażegnany, jednak ziemniaki na stałe weszły do menu ubogich.
W Polsce ziemniak stał się popularny dzięki Janowi III Sobieskiemu i jego wyprawie na Wiedeń. Tam król otrzymał ziemniaki w prezencie, które potem przywiózł do kraju.

Na świecie istnieje ponad 10 tys. odmian ziemniaków. W Polsce występuje ponad 100 różnych odmian, a do najbardziej popularnych należą: Irga, Vineta, Agata, Irys, Lord.

Ze względu na przeznaczenie kulinarne, wyróżnia się 4 główne typy ziemniaków:
    A – odmiany sałatkowe, po ugotowaniu nie rozpadają się i zachowują kształt;
    B – wszechstronne, które można gotować, piec, smażyć, używać do zup czy farszów;
    C – mączyste, polecane zwłaszcza do pieczenia, placków ziemniaczanych, pyz i kopytek;
    D – bardzo mączyste, o suchej konsystencji.

Ziemniaki to przede wszystkim bogate źródło witaminy C. Młody ziemniak średniej wielkości zawiera 16 mg tej witaminy, podczas gdy dzienne zapotrzebowanie to 60 mg. Wystarczą więc 4 ziemniaki, aby zapewnić sobie odpowiednią dawkę witaminy C w ciągu dnia.

W żółtych odmianach ziemniaków znajduje się dużo beta-karotenu, natomiast we wszystkich ich rodzajach znajdziemy witaminę A, B1, B2, B6, D, E, H, K oraz PP. Oprócz nich w warzywach tych znajdziemy siarkę, wapń, potas, żelazo, magnez, fluor, mangan i jod.
Wbrew temu, co wielu z nas sądzi – ziemniaki nie są tuczące. Wysokokaloryczne są za to dodatki, z którymi zgodnie z polską tradycją je podajemy. Tłuszcz, śmietana czy gęste sosy nie pozostają bez znaczenia.

Sam gotowany ziemniak jest lekkostrawny, a jego składniki są łatwo przyswajalne dla organizmu. W 100 g tego warzywa znajduje się zaledwie 75 kalorii. To 5-krotnie mniej niż w takiej samej ilości soi i 2-krotnie mniej niż w 100g czosnku.

Ziemniaki gotowane dzięki wysokiej zawartości skrobi polecane są osobom, których dolegliwości układu pokarmowego zmuszają do stosowania lekkostrawnej diety.

Skrobia sprawia, że ziemniaki są łatwo przyswajalne i nie zalegają w żołądku ani w jelitach, powodując ich podrażnienie. Ziemniaki charakteryzują się także dużą zawartością błonnika. W związku z tym powinny być regularne jedzone jeśli cierpimy na uciążliwe, nawracające zaparcia.

Zawartość sodu sprawia, że ziemniaki polecane są osobom chorującym na serce oraz pacjentów z nadciśnieniem. Ponadto brytyjscy naukowcy dowiedli, że znajdują się w nich kukoaminy, czyli związki, które charakteryzują się właściwościami obniżającymi ciśnienie krwi.

Zawartość wolno rozkładającej się skrobi w ziemniakach sprawia, że powstała glukoza przez dłuższy czas zapewnia nam poczucie sytości i energię na kolejne godziny po posiłku.

Niegdyś sądzono, że nic tak jak ziemniaki nie pozbywa bólu. Do tej pory, według naturalnej medycyny, na bolącą głowę kładzie się plastry surowych ziemniaków, a na zwichnięte kolano przykłada się okład z wyciśniętych przez praskę i umieszczonych w lnianej ściereczce gotowanych ziemniaków.

Ograniczyć je w swojej diecie powinni chorzy na niewydolność nerek lub ci, u których stwierdzono zbyt wysoki poziom potasu we krwi, osoby cierpiące na reumatyzm.

Błonnik jest odpowiedzialny za prawidłową pracę układu pokarmowego: reguluje częstotliwość wypróżnień oraz zapobiega rozwojowi nowotworu jelita grubego. Jest także niezbędnym składnikiem odżywczym dla osób na diecie, ponieważ zatrzymuje uczucie sytości na długi czas.

W 100 gramach odmiany zwykłej znajduje się 2,1 gramy błonnika, natomiast w batatach – 3 gramy. W zwykłych ziemniakach znajduje się 0,3 mg witaminy B6, podczas gdy bataty zawierają 0,2 mg. Te pierwsze pokrywają zatem 30 proc. zapotrzebowania dorosłego, a drugie - 20 proc.

Witamina B6 wpływa na układ nerwowy, reguluje poziom ciśnienia krwi w organizmie, niweluje skurcze mięśni oraz jest odpowiedzialna za prawidłową pracę serca oraz odporność.
Różnice widzimy jednak w ilości witaminy A, która hamuje działanie bakterii i wirusów. W zwykłych ziemniakach jest jej zdecydowanie mniej. Bataty przegrywają jednak w zawartości witaminy C – 2,5 mg/100 gramów, podczas gdy w zwykłych ziemniakach występuje ona w ilości 20 mg/100 gramów. Ten rodzaj witaminy chroni przed rozwojem nowotworów oraz wspiera układ immunologiczny.

W batatach znajdziemy także wyższą zawartość wapnia. Inaczej jest w przypadku potasu – zwykła odmiana zawiera go 450 mg/100 gramów, podczas gdy bataty mają go zdecydowanie mniej – 350 mg/100 gramów.

Zwykłe ziemniaki są mniej kaloryczne – 100 gramów batatów to 86 kcal, podczas gdy zwykłych ziemniaków to 77 kcal. Niewielka różnica widoczna jest także w zawartości węglowodanów: w zwykłych ziemniakach jest to 18 g/100 gramów, a w batatach 20 g/100 gramów.

Bataty, jako że są odmianą słodką, zawierają więcej cukru: w 100 gramach znajdziemy go 4,18 gramów, podczas gdy w zwykłej odmianie tylko 0,81 grama.

Substancje antyżywieniowe są to toksyczne związki, które zakłócają wchłanianie innych składników odżywczych. Tego rodzaju substancje występują w większości produktów roślinnych.
Warzywa produkują je, by chronić się przed zagrożeniami środowiskowymi - chorobami czy szkodnikami. Przed gotowaniem ziemniaków należy sprawdzić, czy nie posiadają one zielonych, niedojrzałych miejsc, to właśnie one są trujące.

Zarówno zwykłe ziemniaki, jak i bataty, są zdrowe. Nie warto więc słuchać opinii osób, które uważają je za wysokokaloryczne i tuczące. Jeżeli chodzi o zawartość witamin i składników mineralnych - zwyciężają ziemniaki zwykłe.

Charakteryzują się one także mniejszą zawartością kalorii i węglowodanów. Nie znaczy to jednak, że musisz zrezygnować z jedzenia słodkich ziemniaków. Najlepszym rozwiązaniem będzie spożywanie obydwu rodzajów.

To jaką odmianę ziemniaka wybierzemy, powinno zależeć od tego, co chcemy z nich przygotować. Jeśli planujemy przyrządzić sałatkę z gotowanymi ziemniakami to wybierzmy te, których miąższ nie rozsypuje się po ugotowaniu. Będzie to np. ruta, malwa czy sokół.
Jeśli planujemy przygotować placki lub kopytka, to wybierzmy irgę, arkadię lub beryl. Miąższ tych ziemniaków charakteryzuje się mączystą strukturą i rozpada się po ugotowaniu.

Jeśli jednak najczęściej pieczemy lub gotujemy ziemniaki jako dodatek do obiadu, to sprawdzą się wszystkie odmiany, a wszystko zależy od tego, czy wolimy odmianę żółtą czy białą.

Swoich miłośników znajdą zarówno ziemniaki gotowane tradycyjnie, ziemniaki pieczone lub smażone. Jednak najmniej witaminy C stracą te, które zostaną ugotowane na parze.
Jesienią nic tak nie smakuje, jak ziemniaki zawinięte w folię i pieczone w żarze z ogniska. Jeśli jednak wolimy bardziej wyrafinowaną formę ziemniaków jako dodatku do obiadu, to przygotujmy je w wersji z szafranem.

Przygotowanie ziemniaków zależy tylko od naszej fantazji – możemy je nadziewać, zapiekać, dusić czy smażyć z nich placki. Możemy być pewni, że w każdej formie będą smakowały znakomicie.

Nie sam ziemniak, a sposób jego przygotowania i podania ma tutaj znaczenie. Obróbka wstępna, termiczna jak towarzystwo produktów na talerzu wpływa na ich wartość energetyczną i odżywczą.

Najwięcej witamin i składników mineralnych znajduje się tuż pod skórką, dlatego warto je cienko obierać lub też gotować w mundurkach i jak najmniej rozdrobnione.

Istotny jest również sposób obróbki termicznej – rekomendowane jest gotowanie w wodzie (najlepiej w małej ilości wody i od wrzątku), na parze czy też pieczenie z niewielkim dodatkiem tłuszczu (np. olej, oliwa). Najzdrowsze i najmniej kaloryczne będą ziemniaki bez dodatku tłuszczowego.

Kolejną kwestią są jest indeks glikemiczny ziemniaka. Również zależy on od zastosowanej obróbki termicznej, jej długości czy rozdrobnienia produktu, a także przechowywania.

Najwyższym indeksem glikemicznym charakteryzuje się ziemniak w formie puree (76), nieco niższy będzie posiadał ziemniak pieczony (69), a najniższy gotowany (50-56). Jeżeli zatem mamy problemy z gospodarką węglowodanową lub chcemy działać profilaktycznie, należy unikać puree, ziemniaków gniecionych czy też drobno tartych.

Dodatkowo warto pamiętać, że chłodzenie ich po przygotowaniu również pozwoli na powstanie w nich skrobi opornej, która jest oporna na działanie enzymów trawiennych w jelicie. Dzięki temu ma właściwości podobne do błonnika pokarmowego i spowalnia wchłanianie się cukru do krwi.

Co najważniejsze, kartofle mają wysoki indeks sytości, dzięki czemu po ich spożyciu będziemy dłużej nasyceni, a to z kolei pozwoli nam uniknąć pojadania między posiłkami. Jeżeli zatem chcemy zrezygnować z tego produktu zacznijmy od eliminacji z diety smażonych w głębokim tłuszczu placków ziemniaczanych czy frytek, a także ziemniaczków polanych okrasą.

Kalorie i wartości odżywcze w 100 g  
Wartość energetyczna  77,0 kcal  57,8 kcal
Białko  2,05 g  1,54 g
Węglowodany  17,49 g  13,12 g
Cukier  0,82 g  0,62 g
Błonnik  2,10 g  1,58 g
Tłuszcz  0,09 g  0,07 g
Tłuszcze nasycone  0,03 g  0,02 g
Tłuszcze jednonienasycone  0,00 g  0,00 g
Tłuszcze wielonienasycone  0,04 g  0,03 g
Cholesterol  0 mg  0 mg
Witamina C  19,70 mg  14,78 mg
Równoważnik folianów  15,00 µg  11,25 µg
Witamina B1 - tiamina  0,08 mg  0,06 mg
Witamina B2 - ryboflawina  0,03 mg  0,02 mg
Witamina B3 - witamina PP - niacyna  1,06 mg  0,80 mg
Witamina B5 - kwas pantotenowy  0,30 mg  0,22 mg
Witamina B6 - pirydoksyna  0,30 mg  0,22 mg
Witamina B9 - kwas foliowy  15,00 µg  11,25 µg
Witamina B4 - cholina  12,10 mg  9,08 mg
Witamina B12 - kobalamina  0 µg  0 µg
Witamina A  2,00 i.u.  1,50 i.u.
Witamina A  0 µg RAE  0 µg RAE
Retinol  0 µg  0 µg
Alpha karoten  0 µg  0 µg
Beta karoten  1,00 µg  0,75 µg
Beta-kryptoksantyna  0 µg  0 µg
Likopen  0 µg  0 µg
Luteina+Zeaksantyna  9,00 µg  6,75 µg
Witamina E  0,01 mg  0,01 mg
Witamina D  0 µg  0 µg
Witamina D  0 i.u.  0 i.u.
Witamina K  2,00 µg  1,50 µg
Wapń  12,00 mg  9,00 mg
Żelazo  0,81 mg  0,61 mg
Magnez  23,0 mg  17,25 mg
Fosfor  57,0 mg  42,8 mg
Potas  425 mg  319 mg
Sód  6,00 mg  4,50 mg
Cynk  0,30 mg  0,23 mg
Miedź  0,11 mg  0,08 mg
Mangan  0,15 mg  0,12 mg
Selen  0,40 µg  0,30 µg
Woda  79,3 g  59,4 g

Nawet zawartość skrobi nie wpływa znacząco na ich kaloryczność. 100 g ugotowanych ziemniaków to niecałe 80 kcal. Przykładowo taka sama ilość ugotowanego makaronu ma dwa razy więcej kcal. Bardzo ważne jest w jakiej postaci będą spożywane. Ugotowane lub pieczone w mundurkach będą najmniej kaloryczne. Dodatek masła i mleka do tłuczonych ziemniaków znacznie podniesie ich kaloryczność. Oczywiście najwyższą wartość energetyczną będą miały ziemniaki smażone w głębokim tłuszczu.

Bulwy ziemniaka to nie tylko skrobia. W środku obecne są również lekkostrawne węglowodany, w tym spore ilości błonnika. Frakcja błonnika obecna w ziemniakach działa łagodniej i nie podrażnia błony śluzowej jelit, tak jak robią to surowe otręby i płatki górskie. Najwięcej błonnika zawiera skórka oraz jej okolice, dlatego najkorzystniej i najzdrowiej jest przygotowywać je w mundurkach. Produkty pochodzenia roślinnego często nie są utożsamiane z białkiem. Większość z nich zawiera znikome ilości tego składnika. W przypadku ziemniaków zawartość ta jest wyższa niż u innych warzyw. Dodatkowo białko ziemniaka jest jakościowo bardzo zbliżone do białka sojowego, które jest uznawane za najbardziej wartościowe białko roślinne.

Ziemniaki są dobrym źródłem wspomnianej wcześniej witaminy C. Ogólna zawartość witaminy w ziemniakach nie jest zbyt wysoka (są znacznie lepsze źródła np. papryka, natka pietruszki, porzeczki, owoce dzikiej róży czy acerola), ale typowa ilość spożywana podczas obiadu może pokryć całodzienne zapotrzebowanie na tą witaminę. Największą zawartością witaminy C charakteryzują się młode ziemniaki. Podczas przechowywania ilość kwasu askorbinowego stopniowo się zmniejsza. Oprócz witaminy C w bulwach ziemniaka obecne są również witaminy z grupy B, które korzystnie wpływają na przemiany metaboliczne oraz układ pokarmowy i nerwowy.

Oprócz witamin ziemniaki zawierają również składniki mineralne takie jak magnez, potas, fosfor, wapń, żelazo,  sód i cynk. Są one odpowiedzialne za prawidłową pracę układu pokarmowego, niwelują negatywne skutki stresu, poprawiają kondycję skóry, zapobiegają skurczom mięśni oraz wspomagają wzrok.

Ugotowane i rozgniecione bulwy z powodzeniem można stosować jako okłady na bolące miejsca. Jeszcze ciepłe należy włożyć do płóciennego woreczka i przyłożyć na bolące miejsce. Ziemniaczane okłady są skuteczne przy bólach reumatycznych, a także przy bólach brzucha i ucha.

W przypadku migreny pomogą okłady z surowych ziemniaków pokrojonych w plastry i przyłożonych do skroni. Okłady można stosować również na zasinione miejsca, ponieważ przyspieszają ich znikanie. Z ziemniaków można przygotować jeszcze maseczkę, którą można stosować na poparzenia, wypryski i trądzik, odmrożenia, a nawet na liszaje.

Ze względu na wysoką strawność i wartość odżywczą gotowanie ziemniaków jest polecane zarówno osobom chorym jak i wracającym do zdrowia po różnych chorobach. Szczególnie dotyczy to osób cierpiących na schorzenia układu pokarmowego.

Jak do tej pory znanych jest 10 tysięcy odmian ziemniaków. W Polsce zarejestrowanych jest ich prawie 130. Odmiany różnią się między sobą wielkością i kolorem bulw, smakiem oraz terminem zbioru. Jednak od odmiany ważniejszy jest typ, ponieważ dzięki niemu wiadomo do jakich potraw najlepiej nadają się dane ziemniaki. Ustalono podział wyróżniający cztery typy ziemniaków oznaczonych kolejnymi literami alfabetu.

Typ A to ziemniaki twarde i wilgotne o niskiej zawartości skrobi. Inaczej nazywa się je ziemniakami sałatkowymi. Są doskonałe do gotowania w mundurkach, pieczenia, na grilla i jak sugeruje nazwa do sałatek.

Typ B to ziemniaki o średniej twardości i zawartości skrobi, nie rozsypujące się podczas gotowania. Nazywane ogólnoużytkowymi. Nadają się do gotowania, duszenia, pieczenia i smażenia.

Typ C zawiera spore ilości skrobi i jest nazywany ziemniakiem mączystym. Charakteryzuje się jasnym i sypkim miąższem. Przeznaczony do dań mączystych takich jak kopytka, pyzy, kluski śląskie. Ten typ świetnie sprawdzi się podczas przygotowywania placków, puree oraz farszów (sprawdź przepis na placki ziemniaczane).

Jedzenie ziemniaków może być zdrowe, jeśli są one przygotowane w odpowiedni sposób. Ziemniaki zawierają dużo składników odżywczych, w tym potas, witaminę C, witaminy z grupy B, wapń i żelazo. Zaleca się unikanie ziemniaków smażonych lub zapiekanych w dużej ilości tłuszczu, ponieważ mogą one zawierać dużo niezdrowych kalorii. Ziemniaki są też źródłem cennego białka roślinnego.

🥔  Jadlospis_od_4_do_8_grudnia_2023_roku.pdf

Jagody nazywane borówką czernicą (Vaccinium myrtillus) są zaliczane do gatunku roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae), które występują w Europie Północnej i Środkowej, Ameryce Północnej oraz Azji Północnej.

Jagody wykazują zdrowotne właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, kardioprotekcyjne, neuroprotekcyjne, co zawdzięczają głównie antocyjanom.

🫐 Jagody są źrodłem witaminy K (25,7% RWS), manganu (17% RWS), witaminy C (12,1% RWS) oraz błonnika pokarmowego (9,6% RWS).
🫐 Jagody zawierają antocyjany, których regularne spożywanie wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, neurodegeneracyjnych, otyłości i cukrzycy typu 2.
🫐 Wysokie spożycie antocyjanów zawartych w jagodach sprzyja obniżeniu ryzyka zgonu ze wszystkich przyczyn.
🫐 Jagody wykazują właściwości antyoksydacyjne, antyzapalne, antycukrzycowe, prokognitywne oraz kardio- i neuroprotekcyjne.
🫐 Jagody chronią przed przyrostem masy ciała w perspektywie długoterminowej.
🫐 Jagody sprzyjają zmniejszeniu insulinooporności i poziomu markerów stanu zapalnego we krwi.
🫐 Zapobiegają zwyrodnieniu plamki żółtej oka.
   
Krzewinki czarnej jagody osiągają wysokość do 30 cm, występują na glebach kwaśnych i wilgotnych, tworząc poszycie lasów świerkowo-sosnowych na terenie całej Polski.

Jagody i liście ich krzewu są stosowane w tradycyjnej medycynie ludowej od XVI wieku w leczeniu dolegliwości zdrowotnych zaburzenia widzenia, biegunki, słabego krążenia krwi oraz zapalenia jamy ustnej i gardła.

Jagody są bogatym źródłem wielu wartościowych składników odżywczych i jednocześnie nie dostarczają dużej ilości kalorii. Jagody składają się w 84,2% z wody oraz w 14,5% z węglowodanów, zaś w pozostałym procencie z białek, tłuszczów i innych składników.

Wartości odżywcze dla 100 g jagód:

🫐 Kalorie - 57 kcal,
🫐 Białko - 0,74 g,
🫐 Tłuszcz - 0,33 g,
🫐 Węglowodany - 14,5 g,
🫐 w tym cukry - 10 g,
🫐 Błonnik pokarmowy - 2,4 g (9,6% RWS).

Jagody należą do owoców niskokalorycznych, gdyż dostarczają w 100 g tylko 57 kcal.

Indeks glikemiczny jagód wynosi 53 (IG = 53), zaś ładnek glikemiczny 7,2 (ŁG = 7,2). Oznacza to, że znajdują się one w grupie produktów żywnościowych, które nie powodują wyraźnego wzrostu poziomu glukozy we krwi i mogą być bezpieczne spożywane w umiarkowanych ilościach przez wszystkie osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.

Jedna szklanka świeżych jagód (130 g) zawiera 3,1 g błonnika pokarmowego, co stanowi 12,5% zalecanego dziennego spożycia przez Światową Organizację Zdrowia i Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne.

W jagodach znajdują się przede wszystkim pektyny, które przyspieszają pasaż jelitowy (czas przechodzenia treści pokarmowej głównie przez jelito cienkie, które stanowi element układu trawiennego, gdzie trawione i wchłaniane są substancje odżywcze — najpierw w dwunastnicy, a później w jelicie czczym i krętym), zmniejszają poziom lipoprotein frakcji LDL (tzw. "złego cholesterolu"), spowalniają tempo opróżniania żołądka i wzmagają uczucie sytości poposiłkowej.

Jagody są bogatym źrodłem wielu cennych witamin i soli mineralnych, w szczególności witaminy C, E i K oraz manganu, miedzi i potasu.

Spośród wszystkich witamin, w jagodach najwięcej występuje witaminy K, dokładnie filochinonu, czyli witaminy K1. W jednej szklance świeżych jagód (130 g) znajduje się 25,1 µg witaminy K, co pozwala pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten składnik aż w 33,4%.

Witamina K ma udowodnione działanie:

🫐 regulujące równowagę wapniową organizmu,
🫐 zwiększające zawartość wapnia w kościach,
🫐 regulujące stężenie glukozy we krwi u pacjentów z cukrzycą typu 2 oraz w stanie przedcukrzycowym,
🫐 przeciwzapalne,
🫐 przeciwulteniające (chroni przed szkodliwym działaniem reaktywnych form tlenu).

Zawartość witamin w przeliczeniu na 100 g jagód:

🫐 Witamina K - 19,3 µg (25,7% RWS),
🫐 Witamina C - 9,7 mg (12,1% RWS),
🫐 Witamina E - 0,57 mg (4,7% RWS),
🫐 Witamina B6 - 0,05 mg (3,6% RWS),
🫐 Tiamina - 0,04 mg (3,6% RWS),
🫐 Kwas foliowy - 6 µg (3% RWS),
🫐 Ryboflawina - 0,04 mg (2,9% RWS),
🫐 Niacyna - 0,42 mg (2,6% RWS),
🫐 Kwas pantotenowy - 0,12 mg (2% RWS),
🫐 Witamina A - 3 µg (0,4% RWS).

Spośród wszystkich soli mineralnych, jagody są najbardziej zasobne w mangan, miedź i potas. Jedna szklanka świeżych jagód (130 g) dostarcza 0,44 mg manganu (22,1% RWS), 0,08 mg miedzi (8% RWS) oraz 100,1 mg potasu (5% RWS).

Właściwości tych składników mineralnych:

🫐 Mangan: uczestniczy w syntezie białek, kwasów tłuszczowych oraz kwasów nukleinowych; reguluje aktywność i przemiany hormonów tarczycy; chroni organizm przed niekorzystnym działaniem reaktywnych form tlenu; jest niezbędny do właściwego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i trzustki oraz zachowania prawidłowej kondycji skóry.
🫐 Miedź: bierze udział w metabolizmie żelaza, syntezie neurotransmiterów i hemu, wchodzi w skład ważnego enzymu obrony antyoksydacyjnej organizmu (tj. dysmutazy ponadtlenkowej - SOD), a także uczestniczy w produkcji melaniny (tj. barwnika skóry i włosów) oraz powstawaniu wiązań krzyżowych w kolagenie i elastynie.
🫐 Potas: bierze udział w metabolizmie białek i węglowodanów, aktywuje liczne enzymy ustrojowe, reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową oraz ciśnienie osmotyczne komórek organizmu.

Zawartość składników mineralnych w 100 g jagód:

🫐 Mangan - 0,34 mg (17% RWS),
🫐 Miedź - 0,06 mg (6% RWS),
🫐 Potas - 77 mg (3,8% RWS),
🫐 Żelazo - 0,28 mg (2% RWS),
🫐 Fosfor - 12 mg (1,7% RWS),
🫐 Magnez - 6 mg (1,6% RWS),
🫐 Cynk - 0,16 mg (1,6% RWS),
🫐 Wapń - 6 mg (0,7% RWS).

Jagody są jednym z najbogatszych źródeł pokarmowych antocyjanów, czyli barwników nadających dojrzałym owocom czerwone, niebieskie i fioletowe zabarwienie. Antocyjany stanowią około 60% wszystkich polifenoli obecnych w jagodach. Antocyjany są związki polifenolowymi, które charakteryzują się szerokim spektrum aktywności biologicznych w organizmie człowieka. Z tego powodu uważa się, że antocyjany mają największy wpływ na korzyści zdrowotne wynikające z regularnego spożywania jagód.

Antocyjany mają dobrze udokumentowane działanie:

🫐 obniżające stężenie lipoprotein o niskiej gęstości LDL (tzw. "złego cholesterolu") we krwi.
🫐 zmniejszające stężenie triglicerydów we krwi.
🫐 zwiększające stężenie lipoprotein o dużej gęstości HDL (tzw. "dobrego cholesterolu") we krwi.
🫐 redukujące poziom cholesterolu całkowitego w surowicy krwi.
🫐 obniżające stężenie markerów stanu zapalnego, takich jak białko C-reaktywne (CRP) oraz czynnik martwicy nowotworów (TNF-alfa).
🫐 zmniejszające ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca oraz wszystkich incydentów sercowo-naczyniowych.
🫐 redukujące ryzyko śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych.
🫐 obniżające stężenie glukozy na czczo oraz glukozy mierzonej 2 godziny po posiłku w surowicy krwi.
🫐 polepszające wrażliwość insulinową tkanek na działanie insuliny.

Owoce jagodowe, takie jak truskawki, maliny, jagody, jeżyny oraz czarne i czerwone porzeczki są bogatym źródłem antocyjanów, których poziom waha się od około 100 do 700 mg na 100 g świeżego produktu, natomiast największa ich zawartość występuje w owocach czarnego bzu i aronii, które mogą zawierać nawet 1400-1800 mg antocyjanów na 100 g świeżego produktu.

W jagodach znajdują się również inne biologicznie aktywne związki, do których zalicza się m.in.: proantocyjanidyny, flawonole, kwas chlorogenowy oraz kwasy organiczne (np. cytrynowy).

Jagody chronią przed rozwojem chorób układu sercowo-naczyniowego. Regularne spożywanie jagód zasobnych w antocyjany zmniejsza nawet o 27% ryzyko pojawienia się chorób sercowo-naczyniowych. W trzech badaniach kohortowych zaobserwowano, że wyższe spożycie antocyjanów wiązało się ze zmniejszonym o blisko 25% ryzykiem rozwoju choroby niedokrwiennej serca, w tym zawału mięśnia sercowego zakończonego lub niezakończonego zgonem. Wyższe spożycie w diecie jagód, truskawek i antocyjanów ogółem wiązało się z niższym aż o 32% ryzykiem wystąpienia zawału mięśnia sercowego, 10% ryzyka zachorowania na nadciśnienie tętnicze krwi.

Antocyjany skutecznie obniżają stężenie cholesterolu całkowitego o 4.48 mg/dl, lipoprotein o małej gęstości LDL (tzw. "złego cholesterolu") o 5.43 mg/dl, triglicerydów o 6.18 mg/dl oraz apoliproteiny A-1 i apolipoproteiny B w surowicy krwi, zwłaszcza u pacjentów z dyslipidemią   . Najświeższe doniesienia naukowe wskazują natomiast, że mogą one także zwiększać przeciętnie o 11.49 mg/dl poziom lipoprotein o wysokiej gęstości HDL (tzw. "dobrego cholesterolu") we krwi.

Jagody obfitujące w polifenole mogą również zmniejszać sztywność tętnic, poprawiać funkcje naczyń krwionośnych oraz skutecznie wspomagać leczenie zespołu metabolicznego  .

Na domiar tego, wysokie spożycie antocyjanów, których bogatym źródłem są jagody sprzyja zmniejszeniu o 11% ryzyka zgonu ze wszystkich przyczyn, w tym o 9% z powodu chorób sercowo-naczyniowych .

Dzięki wysokiej zawartości antocyjanów o udowodnionych właściwościach prozdrowotnych, regularne spożywanie jagód ma ochronne działanie na układ sercowo-naczyniowy.

Jagody są niskokaloryczne (57 kcal w 100 g) i szczególnie bogate w antocyjany, których wysokie spożycie zostało powiązane z mniejszą masą ciała (-0,1 kg na każde 10 mg antocyjanów) . Wysoka konsumpcja antocyjanów wiązała się z niższą procentową zawartością tkanki tłuszczowej od 3 do nawet 9% i mniejszą otyłością centralną u zdrowych bliźniaków płci żeńskiej w przedziale wiekowym 18-83 lata. Zaobserwowano, że bliźniak z wyższym zwyczajowym spożyciem jagód w diecie miał niższą masę tłuszczową w porównaniu z bliźniakiem, który nie włączał regularnie do diety tych owoców.

Regularne włączanie do diety jagód może chronić przed rozwojem nadwagi i otyłości oraz sprzyjać długotrwałemu utrzymaniu prawidłowej masy ciała.

Badania obserwacyjne wykazały, iż jagody zmniejszają o 26% ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2, gdy są spożywane w ilości trzech porcji tygodniowo.

Antocyjany zawarte w jagodach sprzyjają obniżeniu stężenia glukozy we krwi na czczo, glukozy mierzonej 2 godziny po posiłku oraz hemoglobiny glikowanej (HbA1c), jak również poprawie wrażliwości tkanek na działanie insuliny.

Antocyjany znacząco zmniejszają stężenie glukozy we krwi na czczo przede wszystkim u osób z hiperglikemią, zaś wskaźnik insulinooporności HOMA-IR głównie wśród osób z nadwagą i otyłością.

Regularne spożywanie jagód ze względu na wysoką zawartość antocyjanów ma korzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową organizmu i może zapobiegać pojawieniu się insulinooporności oraz cukrzycy typu 2.

Jagody mają pozytywny wpływ na pracę mózgu. Wysoka częstotliwość konsumpcji jagód przyczynia się do poprawy zdolności poznawczych, w tym pamięci, koncentracji, funkcji wykonawczych oraz przełączania uwagi między zadaniami nie tylko u osób starszych, lecz również u dzieci   .

Spożycie jagód wiąże się z mniejszym ryzykiem wystąpienia choroby Parkinsona oraz zaburzeń poznawczych u osób w podeszłym wieku  .

W świetle aktualnych dowodów naukowych, regularne włączanie do diety jagód może polepszać funkcje poznawcze i chronić przed wystąpieniem chorób neurodegeneracyjnych.

Jagody są dobre dla wzroku. Badania kliniczne z udziałem pacjentów ze stwierdzoną jaskrą wykazały, iż antocyjany zawarte w jagodach sprzyjają obniżeniu ciśnienia śródgałkowego oraz poprawie krążenia krwi w oku. Zaś u osób z krótkowzrocznością, spożycie antocyjanów jagodowych wiązało się z poprawą zdolności akomodacji oka i zmniejszeniem zmęczenia oczu, prawdopodobnie w wyniku zwiększenia wrażliwości na kontrast.

Ponadto, polifenole zawarte w jagodach mogą zmniejszać ryzyko pojawienia się chorób narządu wzroku, zwłaszcza zaćmy oraz zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem .

Jagody wydają się być pokarmem, który wywiera korzystny wpływ na funkcjonowanie narządku wzroku, zwłaszcza u pacjentów okulistycznych.

Jagody posiadają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające. Z aktualnych badań wynika, że jagody obfitujące w antocyjany niwelują stan zapalny, gdyż przyczyniają się do wyraźnego zmniejszenia stężenia krążących we krwi markerów stanu zapalnego, takich jak białko C-reaktywne (CRP) oraz czynnik martwicy nowotworów (TNF-alfa) .

Jagody ze względu na wysoką zawartość polifenoli, zwłaszcza antocyjanów mają dobrze udokumentowane właściwości antyoksydacyjne, dzięki czemu zapewniają ochronę komórek organizmu przed szkodliwym działaniem reaktywnych form tlenu. Warto nadmienić o tym, że stres oksydacyjny jest jednym z kluczowych czynników zaangażowanych w powstawanie wielu schorzeń przewlekłych trapiących dzisiejsze społeczeństwa, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, neurodegeneracyjne, nowotworowe, cukrzyca typu 2 oraz choroby narządu wzroku.

Jagody są zasobne w witaminę C, antocyjany, proantocyjanidyny, flawonole oraz kwas chlorogenowy, dzięki czemu charakteryzują się wysokim potencjałem antyoksydacyjnym zmiatającym wolne rodniki tlenowe.

Jagody mogą wzmagać odporność organizmu. Istnieją przesłanki pozwalające sądzić, iż regularne spożywanie jagód przez 6 tygodni może zwiększać całkowitą liczbę komórek NK (tzw. naturalnych zabójców), stężenie cytokin przeciwzapalnych (zwłaszcza interleukiny-10) oraz jednocześnie zmniejszać stres oksydacyjny .

W kilku badaniach in vitro stwierdzono, że ekstrakty z jagód działają przeciwdrobnoustrojowo i są zdolne do hamowania wzrostu patogenów, takich jak Escherichia coli, Vibrio cholerae,
Vibrio parahaemolyticus, Acinetobacter baumannii, Salmonella thypimurium, Salmonella enteritidis, Pseudomonas aeruginosa, Shigella flexneri, Shigella sonnei, Listeria monocytogenes, Bacillus cereus oraz Staphylococcus epidermidis.

Ograniczone dowody sugerują, że jagody wykazują właściwości immunomodulacyjne i przeciwdrobnoustrojowe, niemniej jednak te obiecujące wyniki wymagają dalszego potwierdzenia w kolejnych badaniach, zwłaszcza klinicznych.

Jagody mogą działać przeciwnowotworowo. Literatura donosi, iż jagody mają działanie antynowotworowe ze względu na wysoką zawartość antyoksydantów, w szczególności antocyjanów i proantocyjanidynów.

Dowody na takie właściwości pochodzą głównie z badań in vitro oraz na zwierzęcych modelach doświadczalnych, w których stwierdzono ograniczenie namnażania komórek nowotworowych, nasilenie ich zaprogramowanej śmierci (apoptozy) oraz hamowanie rozrostu naczyń krwionośnych.

Warto dodać, iż wyniki niedawnej metaanalizy obejmującej 7 badań obserwacyjnych wykazały, iż spożywanie antocyjanów zmniejsza o 22% ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Oznacza to, że pokarmy zasobne w antocyjany, takie jak jagody mogą odgrywać ważną rolę w profilaktyce raka nowotworu jelita grubego. Nie stwierdzono natomiast, aby antocyjany miały znaczący wpływ na zmniejszone ryzyko zachorowania na raka żołądka.

Jagody mogą odgrywać ważną rolę w prewencji chorób nowotworowych, zwłaszcza raka jelita grubego, aczkolwiek potrzebne są dalsze badania potwierdzające dotychczasowe doniesienia.

🫐 Jadlospis_od_27_listopada_do_1_grudnia_2023_roku.pdf

Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris), z rodziny sosnowatych (Pinaceae), to duże drzewo iglaste osiągające wysokość do 40 metrów. Występuje na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego. W Polsce występuje pospolicie, tworząc lasy.

Kora sosny na starszych drzewach jest czerwonawożółta i łuszczy się cienkimi warstwami w górnej części pnia. Z kolei w dolnej części jest gruba, popękana wielobocznie, a wewnątrz jest brunatnoczerwona. Sosna ma sztywne, sinozielone szpilki o długości od 4 cm do nawet 7 cm. Szyszki są raczej pojedyncze, czasem osadzone po 2-3. Są stożkowate, z widocznym środkowym wyrostkiem, stojące na gałęzi. Osiągają do 7 cm długości i 3,5 cm szerokości.

Z sosny uzyskuje się wiele surowców, w tym pączki (Gemmae Pini), pędy (Turiones Pini), balsam sosnowy (Balsamum Pini silvestris, Terebinthina communis), olejek terpentynowy (Oleum Terebinthinae), kalafonię (Colophonium), korę (Cortex Pini silvestris), olejek sosnowy (Oleum Pini silvestris), dziegieć sosnowy (Pix liquida Pini), bursztyn (Succinum). Bursztyn to stwardniała żywica z drzew iglastych żyjących w oligocenie około 300 milionów lat temu. Paleobotanik nazwał jeden z tych gatunków sosną bursztynową (Pinus succinifera).

Według badań instytutu Bioforsk w Norwegii to właśnie sosny najlepiej pochłaniają szkodliwe dla zdrowia pyły zawieszone PM, odpowiadające za pogarszanie się jakości powietrza.

Sosna jest bogatym źródłem cennych składników, takich jak:

flawonoidy

garbniki

sole mineralne

olejki eteryczne

dzięki którym sosna wykazuje prozdrowotne właściwości, takie jak:

przeciwzapalne

przeciwbakteryjne

wykrztuśne

odkażające

rozkurczowe

moczopędne

W celach leczniczych wykorzystuje się:

pączki sosny

młode pędy sosny

dziegieć sosnowy

olejek sosnowy

Pozyskanie surowców z sosny, z których później można przygotować napar, odwar, syrop lub olejek odbywa się w określonym czasie, np. pączki sosny najlepiej zbierać w okresie przedwiośnia, natomiast pędy sosny (kilkucentymetrowe, okryte brązową łuską) pod koniec kwietnia lub na początku maja.

Przede wszystkim pomogą w złagodzeniu objawów, związanych z chorobami górnych dróg oddechowych przy:

przeziębieniu

zapaleniu oskrzeli

zapaleniu zatok

bólu gardła

nieżycie nosa

Pączki i pędy sosny wykazują działanie wykrztuśne, rozkurczowe i przeciwbakteryjnie, natomiast olejek sosnowy, otrzymywany z igieł sosny, działa antyseptycznie i przeciwzapalnie.

Olejek sosnowy stosuje się nie tylko przy schorzeniach układu oddechowego, ale również przy:

reumatyzmie

nerwobólach

problemach z układem moczowym (np. zapalenie pęcherza)

Olejek sosnowy znany jest również ze swojego korzystnego wpływu na układ nerwowy:

przeciwdziała zmęczeniu

wyczerpaniu psychicznemu

dodaje energii

wykazuje działanie lekko pobudzające

Osobom żyjącym w stresie polecane są regularne spacery wśród sosen, gdyż działają odprężająco i uspokajająco. Leczniczo wpływają na płuca i oskrzela długie spacery (szczególnie w dzień słoneczny i ciepły) wśród drzew sosnowych, co zawdzięczać trzeba olejkowi lotnemu, który wydzielają sosny.

W celach leczniczych wykorzystuje się dziegieć sosnowy - sprawdza się przede wszystkim w łagodzeniu objawów chorób skóry, takich jak łojotok czy łuszczyca. Dziegieć sosnowy stosowany jest zewnętrznie w schorzeniach dermatologicznych, takich jak egzema, łuszczyca, grzybica, świerzb i łupież. Ma właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne oraz łagodzi świąd skóry.

Olejek sosnowy jest wykorzystywany w zapaleniu górnych dróg oddechowych. Przetwory ze szczytów sosny i pączków również stosuje się w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, w chrypce, kaszlu i bólu gardła. Sosna jest też środkiem delikatnie moczopędnym i napotnym, a także dostarcza witaminę C i podnosi odporność. Odwary z igieł sosnowych służą do kąpieli wzmacniających, odkażających i uspokajających w nadwrażliwości nerwowej i bezsenności. Ponadto kąpiele pomagają w chorobach skórnych, sinicy nóg i rąk, w owrzodzeniach żylakowych, odmrożeniach. Odwary stosowane są też w postaci wieloskładnikowych maści rozgrzewających do wcierań przy nerwobólach i bólach reumatycznych. Olejek terpentynowy stosowany zewnętrznie działa przeciwbólowo w nerwobólach i bólach gośćcowych. Mieszanina pinenów, która jest izolowana z olejku, ma działanie moczopędne, przeciwbakteryjne, żółciopędne i przeciwskurczowe. Dziegieć sosnowy jest stosowany w łojotoku, liszajach i grzybicach skóry oraz przy świerzbie. Z bursztynu uzyskuje się miksturę bursztynową do nacierania w bólach reumatycznych.

Według ludowej tradycji sosna to drzewo życiodajne o właściwościach magicznych. W dawnych czasach w święta Bożego Narodzenia gałązki sosny wieszano w domach, by chroniła domostwa i mieszkańców przed urokami.

Zawartość substancji leczniczych w pączkach i pędach sosny:

Gorycze – związki chemiczne o gorzkim smaku. Przyjmowane w małych dawkach przed jedzeniem pobudzają apetyt, działają uspokajająco i wzmacniająco. Polecane rekonwalescentom i osobom osłabionym.

Kwasy żywiczne – związki chemiczne, które są głównym składnikiem kalafonii. Stosowane są też do wyrobu farb i lakierów oraz jako dodatki do mydeł.

Flawonoidy – organiczne związki chemiczne o działaniu przeciwutleniającym, przeciwzapalnym, moczopędnym i rozkurczowym.

Węglowodany (cukry) – dodają organizmowi energii.

Witamina C – wzmacnia odporność, neutralizuje wolne rodniki.

Sole mineralne – regulują gospodarkę wodną organizmu, korzystnie wpływają na kości.

Niemalże całe drzewo sosny dostarcza surowców o leczniczym działaniu, są to:

młode pędy sosny,

pączki sosny,

igły,

kora sosny,

niedojrzałe (zielone) szyszki,

żywica.

Z igieł sosnowych i młodych gałęzi pozyskuje się cenny olejek sosnowy oraz olejek terpentynowy – oba olejki różnią się nieco składem oraz działaniem. Produktem suchej destylacji drewna sosnowego jest dziegieć o gęstej konsystencji, brunatnym zabarwieniu i charakterystycznym ostrym zapachu. W przemyśle farmaceutycznym wykorzystywana jest także kalafonia poprawiająca przyleganie do skóry plastrów i maści.

Pączki, pędy i igły sosny można przygotować na kilka sposobów.:

Napar z sosny - Do zrobienia naparu potrzebujemy pół łyżki suszonych pączków sosny (trzeba je rozdrobnić), które należy zalać jedną szklanką wrzącej wody. Następnie zaparzamy je ok. 15-20 minut, odcedzamy, przestudzamy. Najlepiej pić dwie, trzy łyżki trzy razy dziennie.

Wywar z sosny - Z igieł sosny możemy przygotować wywar. Dwie łyżki igieł sosnowych należy rozdrobnić, następnie zalać dwoma szklankami wody i doprowadzić do wrzenia. Na małym ogniu gotować ok. 10 minut, potem odstawić na godzinę, odcedzić i pić po pół szklanki dwa, trzy razy dziennie.

Syrop z sosny - Z pędów sosny możemy przygotować syrop. W dość dużym słoiku trzeba na przemian układać warstwy drobno pokrojonych młodych pędów i cukru (ok. 3 łyżeczki na warstwę). Potem słoik zakręcamy i na kilka dni odstawiamy go w ciepłe miejsce. Po tym czasie gotowy syrop należy przelać do innego mniejszego słoiczka lub buteleczki, trzymać w chłodnym miejscu i pić jedną łyżeczkę trzy razy dziennie.

🌲 Jadlospis_od_20_do_24_listopada_2023_roku.pdf

Owoce berberysu zwyczajnego (Berberis vulgaris) nazywane są polską cytryną lub cytryną Północy ze względu na bardzo kwaśny smak i wysoką zawartość witaminy C. Od bardzo dawna stosowane są w medycynie naturalnej wielu krajów, a badania medycyny współczesnej potwierdzają ich prozdrowotne właściwości.

Historia wykorzystania owoców berberysu sięga 2000 lat. W starożytnym Egipcie stosowano je w leczeniu dżumy, a w medycynie ajurwedyjskiej do leczenia czerwonki (ostra choroba zakaźna jelit). Rosyjscy znachorzy zalecali owoce berberysu pacjentom z nadciśnieniem tętniczym i kobietom o nadmiernym krwawieniu menstruacyjnym. Wierzono, że owoce berberysu łagodzą stany zapalne i poprawiają funkcjonowanie wątroby i pęcherzyka żółciowego. W starożytności berberys wykorzystywany był nie tylko w celach medycznych i spożywczych. Z drewna berberysu produkowano ozdoby i części do mebli, a z jego owoców czerwony atrament.

W średniowieczu berberys stosowano u chorych na żółtaczkę i malarię, a w XVII w. w Anglii u osób zmagających się ze schorzeniami wątroby.

W Polsce lekarze medycyny ludowej wykorzystywali owoce berberysu, aby zapobiegać rozwoju szkorbutu, a odwary z jego kory i korzeni stosowano przy kolkach wątrobowych. Obecnie w krajach tropikalnych berberys podawany jest w przypadku cholery i malarii. W medycynie naturalnej w celach leczniczych wykorzystuje się owoce, korę, liście i korzenie berberysu.

Właściwości zdrowotne berberysu:

🍒 Jest naturalnym antybiotykiem i silnym antyoksydantem.

🍒 Zawiera dużą dawkę witaminy C.

🍒 Jest stosowany jako naturalny środek do walki z przeziębieniem.

🍒 Pobudza metabolizm i działa oczyszczająco na organizm.

🍒 Pomaga uregulować gospodarkę cukrową.

🍒 Łagodzi napięcie, redukuje stres i ułatwia zasypianie.

🍒 Może być stosowany w profilaktyce przeciwnowotworowej.

🍒 W kosmetykach jest stosowany do pielęgnacji cery trądzikowej oraz usuwania przebarwień. Nawilża, regeneruje i odmładza skórę.

Świeże owoce berberysu charakteryzują się wybitnie wysoką zawartością witaminy C. Witamina C pomaga w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Ponadto bierze udział w produkcji kolagenu, który odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych, skóry, kości, a także zębów i dziąseł. Zapobiega uczuciu zmęczenia i znużenia. Owoce berberysu bogate są w substancje o działaniu antyoksydacyjnym, które chronią nasz organizm przed starzeniem się. Antyoksydanty zawarte w owocach berberysu to antocyjany należące do polifenoli, które nadają owocom intensywny, ciemnoczerwony kolor.

Berberys ma pozytywny wpływ na profil lipidowy i poziom glukozy u diabetyków, zmniejsza poziom glukozy i insuliny oraz poziomu cholesterolu całkowitego i LDL oraz triglicerydów we krwi.

Berberys ma korzystny wpływ na cerę trądzikową. Wykazano, że wodny wyciąg z suszonych owoców berberysu zmniejsza objawy trądziku, odnotowano wyraźne zmniejszenie zmian trądzikowych, zarówno niezapalnych jak i zapalnych oraz zmniejszenie ogólnej powierzchni cery objętej trądzikiem.

Berberys działa kojąco na układ nerwowy, dzięki czemu ułatwia zasypianie i redukuje stres. Jest pomocny w terapii nerwic i problemów z bezsennością. Wpływa korzystnie również na funkcjonowanie poznawcze, sprzyja lepszej pamięci i koncentracji. Po berberys zwyczajny warto sięgnąć w sytuacji nadmiernego stresu i napięcia, ponieważ ma on właściwości łagodzące i kojące. Wyciąg z rośliny pomaga się wyciszyć i uspokoić.

Zawarte w roślinie substancje działają przeciwbakteryjnie i łagodzą przebieg biegunki. Dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym berberys zwyczajny działa ochronnie na wątrobę. Wspomaga jej oczyszczanie z toksyn i pomaga przy tzw. kolkach wątrobowych. Działa profilaktycznie pod kątem schorzeń tego narządu.

Berberys przyspiesza metabolizm i pobudza organizm do większej produkcji soków żołądkowych, co ułatwia trawienie. Dodatkowo ma właściwości oczyszczające, dzięki czemu wspomaga usuwanie toksyn i zalegającej treści pokarmowej. W związku z tym sprawdzi się jako pomoc w odchudzaniu.Stosowanie naparu z liści berberysu w leczeniu schorzeń przewodu pokarmowego, np. zaburzeń trawienia. Złagodzi on bóle żołądka, nudności i charakterystyczne uczucie przepełnienia i gniecenia w żołądku. Napar jest także pomocny przy dolegliwościach, takich jak: brak łaknienia, zapalenie wątroby (przywraca prawidłową czynność tego narządu), kamica żółciowa, zahamowanie wytwarzania żółci (berberys działa żółciopędnie).

Berberys jest bogaty w witaminy C, E, i P (rutyna) oraz karotenoidy, w związku z tym działa przeciwobrzękowo, mniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych i zapobiega krwawieniom, m.in. dziąseł.

Wartość odżywcza w 100 g berberysu:

🍒 Wartość energetyczna / (% dziennego zapotrzebowania) - 44kcal/100g

🍒 Białko - 0,9g

🍒 Tłuszcz - 0,6g

🍒 Węglowodany - 10,2g

🍒 w tym cukry - 5,9g

🍒 w tym błonnik - 4,3g

🍒 Witamina C - 24mg (19%).

Roślina ta składa się z substancji, które swoim działaniem dorównują antybiotykom. Berberyna oraz berbamina – główne związki pozyskiwane z berberysu – wykazują działanie regulujące pracę wątroby i wydzielanie żółci, mają także właściwości przeciwbakteryjne. Ponadto sama berberyna charakteryzuje się działaniem przeciwzapalnym.

W skład tej rośliny wchodzą również palmatyna, protopina i kryptopina, wzmagające dobroczynne działanie berberysu na cały układ krążenia i pracę serca. W berberysie znaleźć można też narkotynę nadzorującą proces oddychania i wzmacniającą przeciwbólowe właściwości wymienionych substancji. Dodatkowo takie składniki odżywcze jak:

🍒 saponina – o właściwościach wykrztuśnych, moczopędnych oraz wspomagających wydzielanie soków trawiennych,

🍒 garbniki – chroniące organizm przed działaniem wolnych rodników,

🍒 sole mineralne – niezbędne do prawidłowego działania organizmu człowieka,

🍒 pektyny – wykazujące działanie przeciwzapalne,

🍒 witamina C – naturalnie wzmacniająca układ odpornościowy,

🍒 witamina E – silny przeciwutleniacz,

🍒 kwasy organiczne (winowy, jabłkowy) – wzmagające procesy regeneracji nabłonków przewodu pokarmowego, zapobiegają niestrawności,

🍒 karotenoidy – o właściwościach przeciwutleniające,

🍒 rutyna – wzmacniająca i uszczelniająca naczynia włosowate,

🍒 flawonoidy – działające przeciwzapalnie i detoksykująco.

Surowcem zielarskim pozyskiwanym z berberysu jest kora, korzeń, owoce oraz liście. Mimo tego, że są częścią jednej rośliny, mają zupełnie inne działanie lecznicze. Kora, a także korzenie zawierają m.in. berbaminę i berberynę w znacznych ilościach oraz palmatynę, magnoflorynę i garbniki. Dzięki zawartości tych alkaloidów działają:

🍒 przeciwcukrzycowo,

🍒 antybiotycznie,

🍒 moczopędnie,

🍒 przeciwnowotworowo,

🍒 przeciwbiegunkowo,

🍒 przeciwbakteryjnie.

Owoce zawierają duże ilości witaminy C, minerały i kwasy organiczne. Działają przede wszystkim:

🍒 tonizująco,

🍒 przeciwbakteryjnie,

🍒 napotnie,

🍒 żółciopędnie,

🍒 spazmolitycznie.

Berberyna jako składnik pozyskiwany z berberysu badana jest pod kątem właściwości przeciwnowotworowych. Testy laboratoryjne potwierdzają jej pozytywne działanie w leczeniu nowotworów:

🍒 prostaty – zatrzymuje rozmnażanie się komórek nowotworowych, zmniejsza ryzyko wystąpienia przerzutów i spowalnia produkcję hormonów androgenowych,

🍒 piersi – wywołuje apoptozę komórek nowotworowych oraz ogranicza wzrost inwazyjnych komórek rakowych,

🍒 jelita – ma działanie hamujące podziały komórkowe i wzbudzające apoptozę,

🍒 krwi – podwyższa wrażliwość na chemoterapeutyki, wykazuje właściwości cytotoksyczne,

🍒 płuc – działanie przeciwprzerzutowe, antyangiogenetyczne i hamujące wzrost nowotworu,

🍒 trzustki – podobnie jak w przypadku raka jelita, rozpoczyna programowaną śmierć komórek rakowych, pośrednio hamuje fazę podziałów G1.

Wiele badań pokazuje, że berberys pomaga obniżyć poziom cukru we krwi u osób z cukrzycą typu 2 oraz insuliny. Jego skuteczność porównywana jest do metforminy, która jest doustnym lekiem przeciwcukrzycowym, zmniejszającym stężenie glukozy we krwi. Działanie berberysu opiera się na następujących mechanizmach:

🍒 zwiększa glikolizę, przez co pomaga w rozkładzie cukru w komórkach,

🍒 zmniejsza produkcję glukozy w wątrobie,

🍒 zwiększa ilość pożytecznych bakterii w układzie pokarmowym,

🍒 zmniejsza insulinooporność narządów wewnętrznych.

Dodatkowo berberys zmniejsza poziom trójglicerydów i złego cholesterolu, podnosząc jednocześnie dobry cholesterol. Efektem jest minimalizacja ryzyka wystąpienia chorób serca oraz układu krwionośnego.

Naukowcy pracują nad nowymi pochodnymi berberyny, które mogłyby zostać wykorzystane w walce z opornymi drobnoustrojami.

Owoce berberysu podnoszą odporność organizmu, pomagają obniżyć temperaturę podczas gorączki, leczą stany zapalne błony śluzowej i zakażenia bakteryjne. Podobnym działaniem wykazują liście tej rośliny.

Z berberysu można wykonać odwar: 1 łyżkę owoców zalać szklanką wody, ogrzewać do wrzenia i gotować pod przykryciem 5 minuty. Odstawić na 15-30 minut, przecedzić. Pić po pół szklanki 2-4 razy dziennie po jedzeniu.

Berberys można stosować doustnie: Owoce zmielić lub zetrzeć na tarce. Zażywać od pół do 1 łyżeczki proszku dziennie, popijając dużą ilością wody. Można rozłożyć na 2 porcje.

Suszone owoce berberysu mogą być doskonałym dodatkiem do herbaty, deserów i wypieków. Można je także dodawać do dżemów, marmolad i przetworów owocowych. W Iranie owoce berberysu wykorzystuje się do potraw opartych na ryżu.

🍒 Jadlospis_od_13_do_17_listopada_2023_roku.pdf

Rzepak, łac. Agrimonia eupatoria, to roślina jednoroczna lub wieloletnia, wysiewana w sierpniu. Nasionka kiełkują po tygodniu od wysiania ich do gruntu. Jeszcze przed nadejściem zimy rzepak wytwarza krótką łodygę pokrytą kilkoma sztukami liści. Pełne rozmiary uzyskuje w kolejnym roku. Pierwsze kwiaty pojawiają się w kwietniu, maju. Aby rzepak dał obfity plon potrzebuje żyznej, bogatej w próchnicę i wapń gleby. Zbiory rzepaku rozpoczynają się w sierpniu.

Jego łacińska nazwa pochodzi od greckiego „Argemone”, co oznacza „to, co leczy oko”, to ziołowy uzdrowiciel, jest stosowany w ziołolecznictwie od ponad 2000 lat. Rzepak to odmiana kapusty, cechuje się intensywnie żółtymi, czteropłatkowymi, pachnącymi kwiatami w gronach, osadzonych na wzniesionej i rozgałęziającej się łodydze o wysokości do 1,5 metra. Liście są opierzone, ząbkowane, szare i owłosione na grzbiecie. Drobne żółte kwiaty tworzą na szczycie długie, przypominające kolce kwiatostany, kwiaty mają przyjemny zapach jabłka. Owoce to ciernie z kolcami. Rzepak uprawiany jest głównie w krajach Eurazji. W Europie Środkowej jako roślina uprawna pojawił się w XVI wieku.

Rzepak ma szereg pozytywnych skutków dla organizmu. Wspomaga zdrowe trawienie, stymuluje produkcję enzymów i kwasu żołądkowego, przygotowując w ten sposób układ pokarmowy do przyjmowania składników odżywczych z pożywienia, reguluje czynność wątroby i pęcherzyka żółciowego, stosowany w leczeniu kamieni żółciowych, marskości wątroby i choroby pęcherzyka żółciowego związanej z nadkwaśnością żołądka.

Ze względu na wysoką zawartość garbników oraz działanie przeciwzapalne, rzepak jest szczególnie przydatny przy dolegliwościach żołądkowo-jelitowych, zwłaszcza w łagodnych przypadkach biegunki, zmniejsza obrzęk tkanek miękkich przewodu pokarmowego, wspomaga zdrowie błon śluzowych i wchłanianie składników odżywczych.

Jest używany od średniowiecza, aby przyspieszyć gojenie się ran i zatrzymać krwawienie. Jest doskonałym koagulantem - substancją promującą krzepliwość krwi, jest przydatny w zmniejszaniu krwawienia w organizmie, w tym obfitych krwawień menstruacyjnych. Jego właściwości przeciwzapalne pomagają również łagodzić skurcze menstruacyjne i ból wywołany obfitymi miesiączkami.

Rzepak jest przydatny w leczeniu łagodnych schorzeń górnych dróg oddechowych. Często używa się go jako płukania w celu złagodzenia bólu gardła, owrzodzeń jamy ustnej i stanów zapalnych dziąseł. Jego działanie przeciwzapalne wykorzystuje się również w leczeniu trądziku i innych chorób skóry. Nadaje się do codziennego oczyszczania skóry i pielęgnacji skóry głowy.

Rzepak to zioło dobrze znane w medycynie ludowej. W przeszłości plemiona germańskie używały go szeroko do leczenia ran, ukąszeń węży . Później, ze względu na działanie koagulujące, był stosowany do leczenia ran postrzałowych.

Tradycyjnie stosuje się go również w przypadku problemów trawiennych i poprawy zdrowia układu oddechowego, w przypadku problemów takich jak kaszel, przeziębienie i zapalenie oskrzeli, uważany za panaceum.

Rzepak zawiera dużą ilość zdrowych kwasów: jabłkowego, cytrynowego, salicylowego, ale przede wszystkim krzemowego. Znajdziemy również wiele minerałów, witaminy B, C i K, żelazo, garbniki, cholinę, fitosterole i kilka flawonoidów. Dzięki tym substancjom rzepak jest jedną z najbardziej wszechstronnych roślin leczniczych.

Kwitnącą część zbieramy z rzepaku, najlepiej na początku kwitnienia od kwietnia do czerwca. Nać jest podatna na poparzenia, dlatego należy ją suszyć w przewiewnym miejscu. Jeśli chcemy wysuszyć kwiaty w suszarce lub piekarniku, nie przekraczamy temperatury 35°C. Suszony rzepak przechowuj w dobrze zamkniętym pojemniku w ciemnym i suchym miejscu.

Najprostszą formą przetwórstwa rzepaku jest herbata rzepakowa, którą można przygotować ze świeżych i suszonych kwiatów. Jedną łyżeczkę ziela zalać 250 ml wody, ugotować na parze i krótko zaparzyć. Tak przygotowany napar można wypić lub pozostawić do wystygnięcia i nałożyć na skórę np. w celu wspomagania leczenia drobnych ran lub trądziku.

Popularnym produktem jest również maść rzepakowa. Przygotowujemy go łatwo - w garnku podgrzej 250 g oleju kokosowego, wymieszaj z 1 szklanką drobno posiekanych kwiatów rzepaku. Pozostaw mieszaninę na jeden do dwóch dni. Następnie ponownie się rozgrzewamy, przecedzamy płótno i pozwalamy mu stwardnieć.

W podobny sposób można przygotować olej rzepakowy. Suszone lub świeże kwiaty rzepaku wrzuć do kubka lub szklanej butelki z nakrętką. Zalej je oliwą lub olejem słonecznikowym i odstaw w suche miejsce. Wstrząsać co 2-3 dni. Olejek odcedzamy po około 3 tygodniach, ale możemy pozwolić mu zaparzać się dłużej.

Rzepaku daje olej o następującym składzie tłuszczowym:

🌾 kwas oleinowy: 56-68%
🌾 kwas linolowy: 18-22%
🌾 kwas linolenowy: 10-13%
🌾 kwasy palmitynowy i stearynowy: 4-6%
🌾 kwas eikozenowy: 1-2%
🌾 kwas erukowy: 0-2%

Olej rzepakowy jest bogaty w związki bioaktywne, ma podobną zawartość kwasu oleinowego, co oliwa z oliwek. Nazywa się go oliwą północy. Poza kwasem oleinowym, zaliczanym do grupy omega-9, olej rzepakowy zawiera kwas linolenowy omega-3, który występuje w nim w zrównoważonej proporcji do kwasu linolowego omega-6, co pozwala utrzymać odpowiedni stosunek tych kwasów w diecie.

Olej rzepakowy nie zawiera szkodliwych trans-izomerów w łańcuchach kwasów tłuszczowych i ma najniższe wśród olejów stężenie tłuszczów nasyconych. Jest za to nieocenionym źródłem tokoferoli (skarbnica witaminy E), polifenoli, fitosteroli i karotenów.

Olej rzepakowy obniża stężenie cholesterolu, poprawia profil triglicerydów, dba o serce i stan naczyń krwionośnych oraz ogranicza mnożenie się wolnych rodników. Dzięki wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych nienasyconych, stanowi dobry stymulant układu odpornościowego oraz wspomaga układ nerwowy, wzrok oraz skórę. Poza kuchnią sprawdza się w kosmetyce i podczas domowych porządków. Biosurfaktyna z rzepaku jest ekologiczną substancją powierzchniowo-czynną, która umożliwia czyszczenie i sprzątanie bez detergentów.

Olej rzepakowy jest jednym z najlepszych tłuszczów, jakie możemy włączyć do diety dziecka podczas jej pierwszego rozszerzania, czyli już od 6. miesiąca życia, gdy kończy się okres karmienia piersią. Zawarte w oleju rzepakowym kwasy ALA i LA warunkują prawidłowy wzrost niemowlaka, a także stymulują rozwój komórek nerwowych i mózgu. Pierwsze posiłki z warzyw warto podawać niemowlętom z dodatkiem kilku kropel oleju rzepakowego, gdyż jest on pozbawiony smaku, zapachu i zanieczyszczeń chemicznych.

Złociste grona rzepaku wabią owady, a największy udział w ich zapylaniu ma pszczoła miodna. Miód rzepakowy posiada rozpoznawalną jasnożółtą barwę, a za sprawą szybkiego procesu krystalizacji, osiąga kremową konsystencję, jest jednym z najpopularniejszych miodów w Polsce. Zawiera bogactwo składników mineralnych i jest znany ze zbawiennego wpływu na pracę wątroby i układu krążenia. Najlepszy miód rzepakowy dostępny jest w maju i w czerwcu.

Olej rzepakowy ma korzystne proporcje kwasów tłuszczowych oraz oferuje szereg składników bioaktywnych ważnych dla zdrowia. Wysoka zawartość kwasu oleinowego powoduje obniżenie poziomu cholesterolu we krwi, zwłaszcza szkodliwej formy LDL. Dodatkowo rzepak usprawnia funkcjonowanie układu nerwowego, a ze względu na obecność związków aktywnych biologicznie działa przeciwutleniająco. Substancje zawarte w rzepaku chronią organizm człowieka przed nadmiarem wolnych rodników tlenowych, a tym samym chronią przed rozwojem licznych chorób (w tym nowotworowych). Z kolei obecność karotenoidów jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania wielu narządów wewnętrznych.

🌾 Jadlospis_od_6_do_10_listopada_2023_roku.pdf

Czosnek należący do rodziny amarylkowatych (podrodziny czosnkowych) pochodzi z Azji Środkowej, gdzie jest stosowany od czasów neolitu. Za sprawą szlaków handlowych stał się przysmakiem w Europie, Azji i Afryce. Ślady czosnku nosi grobowiec Tutenchamona. Warzywo to znane było w starożytnym Egipcie 3000 lat p.n.e. Uważany za środek pobudzający był spożywany przez sportowców przed zawodami. W średniowieczu czosnek wieszano nad drzwiami wejściowymi w imię ochrony przed ospą, robactwem, złymi duchami, komarami, wampirami.

W Polsce uprawia się cztery odmiany, które różnią wielkością główki (przeważnie złożonej z 4-20 ząbków), terminem sadzenia i zbioru oraz nieznacznie kolorem:

🧄 Harnaś - odmiana wczesna, zimująca w gruncie, łuski silnie przylegają do ząbków, wydaje wysoki plon, a jego główki nadają się do spożycia w formie świeżej, nadaje się także na przetwory.

🧄 Ornak - odmiana średnio wczesna, posiada duże, białe główki z fioletowymi paskami, plonuje obficie i długo zachowuje świeżość.

🧄 Jarus - odmiana czosnku jarego, posiada zróżnicowaną wielkość ząbków w obrębie główki, wyróżnia się długim okresem przechowywania (nawet do roku po zbiorze).

🧄 Arkus - odmiana uprawna, średnio wczesna, duże główki o fioletowo-brązowych łuskach.

Czosnek podobnie jak aloes, aronia, bez czarny, miód, imbiru jest naturalnym antybiotykiem i stymulatorem odpornościowego, działa przeciwzapalnie, pobudza komórki układu odpornościowego, stymuluje limfocyty T, hamuje aktywność cytokin prozapalnych, makrofagów,  ogranicza proces migracji neutrofilów.

Olejki eteryczne i lotne związki siarkowe w czosnku miksturę na ciepłym mleku roślinnym z dodatkiem czosnku czynią dla organizmu zdrowotnie rozgrzewającą, wzmacniającą potliwość, obniżającą temperaturę podczas gorączki, ułatwiającą odkrztuszanie i udrożnianie dróg oddechowych.

Czosnek obniża ciśnienie krwi poprzez zmniejszanie aktywności enzymu ACE (enzymowi konwertującemu angiotensynę), blokowanie kanałów wapniowych, zwiększanie wytwarzania tlenku azotu, siarkowodoru i bradykininy, zmniejszanie wrażliwości tkanek na katecholaminy.

Czosnek działa wazoprotekcyjnie (ochronnie wobec naczyń krwionośnych) i antyagregacyjnie (zapobiega tworzeniu zakrzepów), zapobiegając miażdżycy tętnic, obniża ciśnienie tętnicze krwi (skurczowe i rozkurczowe, poprawia przepływ krwi u pacjentów ze zmianami wieńcowymi), reguluje profil lipidowy, obniżając stężenie lipidów we krwi (allicyna i ajoen zawarte w czosnku hamują syntezę cholesterolu, obniżajac poziom cholesterolu we krwi).

Czosnek reguluje skład mikroflory jelit, działa leczniczo w dysbiozach, poprawia mikrobiotę, zwiększając jej różnorodność biologiczną, wzrost liczby gatunków Lactobacillus i Clostridia już po 3 miesiącach stosowania.

Czosnek ma działanie przeciwdrobnoustrojowe w stosunku do patogenów wywołujących próchnicę i zapalenia przyzębia, Porphyromonas gingivalis, Aggregatibacter actinomycetemcomitans i Streptococcus mutans, ponadto przeciwbakteryjne wobec bakterii gram dodatnich, gram ujemnych oraz szczepów antybiotykoopornych.

Czosnek charakteryzuje się antyagregacyjnie przeciwzakrzepowością, antyoksydacyjnoscią (neutralizująco na wolne rodniki, chelatująco na jony miedzi i żelaza), chroni przed nowotworami.

Czosnek zawiera kombinację substancji biologicznie czynnych, które działając na siebie synergistycznie (wzmacniając wzajemnie efekty działania), wykazują działanie lecznicze.

Jeden ząbek surowego czosnku (3 gramy) zawiera:

🧄 Mangan - 2% dziennej wartości (RDI)
🧄 Witamina B6 - 2% (RDI)
🧄 Witamina C - 1% (RDI)
🧄 Selen - 1% (RDI)
🧄 Błonnik - 0,06 grama

100 g czosnku to:

🧄 Wartość energetyczna - 152 kcal
🧄 Białko - 6,4 g
🧄 Tłuszcz - 0,5 g
🧄 Węglowodany - 32,6 g
🧄 Błonnik pokarmowy - 4,1 g
🧄 Kwasy tłuszczowe nasycone - 0,09 g
🧄 Kwasy tłuszczowe jednonienasycone - 0,01 g
🧄 Kwasy tłuszczowe wielonienasycone - 0,25 g
🧄 Sód - 17 mg
🧄 Potas - 400 mg
🧄 Wapń - 41 mg
🧄 Fosfor - 153 mg
🧄 Magnez - 25 mg
🧄 Żelazo - 1,7 mg
🧄 Cynk - 1 mg
🧄 Miedź - 0,26 mg
🧄 Mangan - 0,46 mg
🧄 Jod - 2,7 µg
🧄 Tiamina - 0,2 mg
🧄 Ryboflawina - 0,11 mg
🧄 Niacyna - 0,7 mg
🧄 Witamina B6 - 0,13 mg
🧄 Foliany - 5 µg
🧄 Witamina C - 31 mg

Czosnek zawiera związki przeciwzapalne, które pomagają układowi odpornościowemu zwalczać patogeny. Cała roślina zawiera związek zwany alliiną, której największa ilość zgromadzona jest w ząbkach. Kiedy czosnek jest miażdżony lub żuty, związek ten zamienia się w allicynę, główny składnik aktywny czosnku. Allicyna zawiera siarkę, która nadaje czosnkowi charakterystyczny zapach i smak. Allicyna szybko przekształca się w inne związki siarkowe, nadające czosnkowi właściwości lecznicze, wśród tych substancji najbardziej znane są disiarczek diallilu oraz s-allilocysteina. Związki te wzmacniają reakcję niektórych rodzajów białych krwinek i stymulują je do zwalczania wirusów, w tym tych powodujących przeziębienie i grypę. Za działanie lecznicze czosnku odpowiedzialne są przede wszystkim zawarte w nim związki siarkowe, które także nadają charakterystyczny smak i zapach temu warzywu.

Czosnek ma działanie przeciwzapalne i immunostymulujące, zmniejsza liczbę przeziębień, skraca czas trwania przeziębienia i grypy.

Czosnek obniża ciśnienie krwi u osób z wysokim ciśnieniem krwi poziom cholesterolu całkowitego i LDL, co zmniejsza ryzyko rozwoju chorób serca.

Czosnek to źródło przeciwutleniaczy, które zapobiegają chorobie Alzheimera i demencji, zawiera przeciwutleniacze, które wspierają mechanizmy obronne organizmu przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, wywołanymi przez wolne rodniki przyczyniające się do procesu starzenia wszystkich komórek, w tym mózgowych. Czosnek zwiększa aktywność enzymów przeciwutleniających, w wyniku czego znacznie zmniejsza się stres oksydacyjny.

Biorąc pod uwagę korzystny wpływ na normalizację ciśnienia krwi, działanie przeciwmiażdżycowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające, zwalczanie chorób zakaźnych, przeciwdziałanie chorobom przewlekłych, łagodzenie stanów ostrych, czosnek dba o długie życie w zdrowiu.

Czosnek był jedną z najwcześniejszych substancji stosowanych w celu zwiększenia wydajności, tradycyjnie używany w starożytnych kulturach dla zmniejszenia zmęczenia i poprawy wydolności pracy robotników, jako pierwszy naturalny środek dopingujący stosowany przez olimpijczyków w starożytnej Grecji, poprawia efektywność wykonywania ćwiczeń, redukuje uczucie zmęczenia wywołanego wysiłkiem fizycznym.

Czosnek pomaga w detoksykacji metali ciężkich z organizmu. Związki siarki obecne w czosnku chronią przed uszkodzeniem narządów spowodowanym toksycznością metali ciężkich, zmniejszają kliniczne objawy toksyczności, w tym bóle głowy i wahania ciśnienia krwi.

Czosnek minimalizuje utratę kości poprzez zwiększenie poziomu estrogenu, korzystnie wpływa na zdrowie kości u kobiet, przeciwdziała rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów.

🧄 Jadlospis_od_30_pazdziernika_do_3_listopada_2023_roku.pdf

Cebula (łac. Allium cepa) pochodzi z Azji, powszechnie uprawiana i jedzona w starożytności. Egipcjanie przypisywali jej właściwości ochronne przed złym oddziaływaniem otoczenia. W Rzymie postrzegana jako lek na wszelkie dolegliwości. Grecy stosowali cebulę do wzmocnienia przed rywalizacją sportową.

Cebula jest stosowana spożywczo oraz medycznie od wieków ze wzgledu na dobroczynne składniki w postaci przeciwutleniaczy (antyoksydantów) i związków siarki, dzięki którym działa antybakteryjne, przeciwnowotworowo, obniża stężenie cholesterolu, pomaga w zapobieganiu i kontroli cukrzycy, ma wpływ na zdrowie kości.

Cebula podobnie jak jej pokrewne warzywa, czyli czosnek i por, zawiera związki siarki, którym zawdzięcza swój specyficzny smak i zapach oraz liczne wartości zdrowotne.

Znane rodzaje cebuli to:

🧅 cebula żółta (zwyczajna),
🧅 cebula czerwona,
🧅 cebula cukrowa,
🧅 dymka,
🧅 cebula czosnkowa (biała),
🧅 szalotka.

Najwięcej składników odżywczych posiadają cebule zwyczajna i czerwona.

100 g surowej cebuli to:
🧅 wartość energetyczna: 30 kcal,
🧅 woda: 89 proc,
🧅 białko: 1,1 g,
🧅 węglowodany: 9,3 g,
🧅 cukier: 4,2 g,
🧅 błonnik: 1,7 g,
🧅 tłuszcz: 0,1 g.

Najważniejsze składniki cebuli:
🧅 kwercetyna, czyli przeciwutleniacz (antyoksydant), neutralizujący szkodliwy wpływ wolnych rodników, obniża ciśnienie krwi i ma właściwości przeciwcukrzycowe oraz przeciwnowotworowe;
🧅 związki siarki o działaniu bakteriobójczym, przeciwcukrzycowym i przeciwnowotworowym, zmniejszające stężenie cholesterolu i obniżające ciśnienie krwi (allicyna);
🧅 witamina C o działaniu przeciwutleniającym, niezbędna do funkcjonowania układu odpornościowego, pomagająca w pielęgnacji skóry i włosów;
🧅 kwas foliowy uczestniczący choćby w produkcji krwi i funkcjonowaniu układu odpornościowego, o znamienitym znaczeniu dla kobiet przed ciążą i w jej trakcie, zapobiegając wadom wrodzonym układu nerwowego;
🧅 witamina B6, biorąca udział w tworzeniu czerwonych krwinek;
🧅 potas, obniżający ciśnienie krwi, istotny dla zdrowia serca;
🧅 wapń niezbędny dla mocnych kości;
🧅 chrom przeciwdziałający insulino-oporności, zapobiegając przed wystąpieniem cukrzycy;
🧅 żelazo, uczestniczące w produkcji czerwonych krwinek, wzmacniające układ odpornościowy, pomagające w redukcji zmęczenia;
🧅 błonnik pokarmowy, obniżający stężenie cholesterolu we krwi i ułatwiający utrzymanie prawidłowej wagi;
🧅 antocyjany, czyli silne przeciwutleniacze, które nadają cebuli czerwony kolor;
🧅 beta-karoten, czyli przeciwutleniacz zawarty w szczypiorku, wzmacniający układ odpornościowy o właściwościach przeciwnowotworowych.

Ludwik Pasteur (1822-1895) dowiódł właściwości przeciwinfekcyjne cebuli. Między innymi zawarta w niej allicyna wskazuje na zdolność ochrony przed drobnoustrojami, jak bakterii Salmonella i E. coli, obniżania stężenia „złego” cholesterolu (hamuje powstawanie cholesterolu LDL oraz jego gromadzenie się w tkankach) oraz podwyższa stężenie „dobrego” cholesterolu HDL i zmniejsza tendencję do formowania się zakrzepów. Składniki cebuli zwiększają odporność i zwalczają stan zapalny, wspomagają oczyszczanie dróg oddechowych ze śluzu i działają wzmacniająco, przyspieszając powrót do zdrowia.

Cebula zapobiega próchnicy zębów i pomaga w infekcjach jamy ustnej. 3-8 minut żucia surowej cebuli powoduje zniszczenie wszystkich drobnoustrojów znajdujących się w jamie ustnej, gardle i na ustach.

Cebula jest jednym z najbogatszych źródeł fruktanów, rodzaju błonnika prebiotycznego, będącego pokarmem korzystnych bakterii jelitowych. Warzywo odbudowuje dobroczynną florę zasiedlającą jelita.

Cebula zapobiega nadciśnieniu, obniżając ryzyko wystąpienia:
🧅 choroby wieńcowej,
🧅 zawału,
🧅 udaru.

Chrom zawarty w cebuli pomaga organizmowi kontrolować poziom glukozy we krwi i zapewnia jej powolne, stopniowe uwalnianie do mięśni i komórek ciała, zapobiegając cukrzycydzięki substancji podobnej do insuliny. Obniża poziom cukru we krwi. Sok z cebuli kontroluje hiperglikemię (wysoki poziom cukru we krwi).

Dodatkowo cebula pomaga w utrzymaniu prawidłowej wagi, przyspiesza metabolizm.

Cebula obfituje w witaminy i związki, które hamują rozwój i rozprzestrzenianie się komórek rakowych. Warzywo zawiera znaczną ilość kwercetyny, która, działając przeciwko wolnym rodnikom zmniejsza ryzyko zachorowania na raka, a także przeciwnowotworowe związki siarki i witaminę C.

Zawarta w cebuli kwercetyna hamuje działanie związków wywołujących zapalenie, ból i obrzęk. Leczy infekcje skórne wywołane gronkowcem złocistym dzięki cechom antyseptycznym, ułatwia gojenie się ran, szczególnie oparzeń. Składniki przeciwzapalne zmniejszają zaczerwienienie i obrzęk, trądzik. Krzem i wapń w cebuli wpływają na zdrowie kości, są niezbędne do ich budowy i wzmocnienia, zmniejszają ryzyko złamań. Cebula, usuwając nadmiar wody, polecana jest przy artretyzmie i reumatyzmie.

Sok z cebuli pomaga przy bólach i szumach uszu, po użądleniach owadów, które dodatkowo stronią od zapachu cebuli.

Wspomagając układ krążenia zapobiega zakrzepom, działa kojąco na żylaki.

Cebula to warzywo bogate w aminokwasy bogate w siarkę, która po przekrojeniu cebuli ulatnia się w postaci związku chemicznego S-tlenek tiopropanalu, rozpuszczającego się we łzach, tworząc kwas siarkowy o właściwościach drażniących. Stąd łzy wypłukujące kwas z oczu jako naturalna reakcja obronna organizmu, co przy zapaleniu spojówek łagodzi dolegliwości i przyspiesza gojenie.

Amerykańskie badania wykazują, że to warzywo należy do najmniej skażonych środkami uprawy roślin.

Średniowieczni medycy zalecali cebulę na bóle głowy, ugryzienia węży i na porost włosów. Sok z cebuli zmieszany z cukrem leczy z kataru i przeziębienia, oczyszcza nos i dezynfekuje go dzięki właściwościom wykrztuśnym. Pomaga w objawach anginy i grypy.

Cebula stosowana jest jako środek moczopędny i wykrztuśny oraz do zwalczania biegunki, do gojenia ran, owrzodzeń, czyraków i oparzeń.

Działanie moczopędne cebuli pomaga w albuminurii (obecność białka w moczu), a także w uremii (zwiększona obecność mocznika).

Zawiera witaminę E, nazywaną witaminą młodości, wspierającą procesy regeneracyjne, opóźniającą starzenie się skóry, stymulującą produkcję kolagenu, opóźniającą procesy starzenia, wspomagającą zachowanie dobrego wyglądu i prawidłowej kondycji skóry (razem z obecną witaminą A, która podobnie pozytywnie oddziałuje na funkcjonowanie skóry).

🧅 Jadlospis_od_23_do_27_pazdziernika_2023_roku.pdf

Chryzantemy to stosowane zdrowotnie od wieków kwiaty długowieczności przedłużające życie za sprawą ich właściwości leczniczych zawartych w bogactwie witaminowym i mineralnym.

Chryzantemy (Dendranthema Des Moul) to jeden z rodzajów bylin lub półkrzewów z rodziny astrowatych. Nazwa chryzantema z greki oznacza chrysos - złoty i anthemon – kwiat. W Polsce chryzantema nazywana złocieniem zaliczana jest właśnie do rodziny złocieni (Chrysanthemum). Szwedzkiemu botanikowi Karolowi Linneuszowi chryzantemy zawdzięczają swoją nazwę Chrysanthemum, czyli „żółty kwiat”.

Chryzantemy pochodzą z Chin z XV wieku przed Chrystusem.

Do rodziny chryzantem należy 50 gatunków, które w stanie dzikim rosną w Chinach, Japonii, Korei i Mongolii. W Polsce mamy jeden gatunek dzikiej chryzantemy Zawadzkiego w Pieninach.

Kwiaty chryzantemy cechują się różnorodnością:

🌼 kształtów: pojedyncze, kuliste, półkuliste, parasolkowate, anemonowe, pomponowe, łyżeczkowe, igiełkowe, pajęczaste, półpełne, płaskie, kędzierzawe i fantazyjne,
🌼 kolorów: jednobarwne (m.in. białe, żółte, kremowe, łososiowe, różowe, czerwone, pomarańczowe, brązowe, purpurowe, zielone) i dwubarwne,
🌼 rozmiarów: od dużych, pojedynczych kwiatów o średnicy sięgającej 25 cm po liczne, drobne kwiatki.

Chryzantemy były dla Chińczyków na tyle cenne, że prawnie zakazany był ich wywóz poza granice państwa. Chryzantemy przedostały się najpierw do Korei, następnie do Japonii, skąd w VIII wieku stały się tak popularnymi kwiatami, że stały się symbolem japońskiej monarchii i samego państwa. Do dziś znajdują się w herbie japońskiej rodziny cesarskiej, na pieczęci Cesarza Japonii, na rewersie monet i dokumentach państwowych. Od 1888 roku najważniejszym odznaczeniem japońskim jest Cesarski Order Chryzantemy. W Japonii oraz w Chinach obchodzone jest bardzo hucznie Święto Chryzantemy, które przypada na dzień 9 września.

Chryzantemy zostały sprowadzone do Europy przez Holendrów w XVII wieku, a do Polski w XIX wieku.

Chryzantemy w Azji kojarzone są ze słońcem, szacunkiem, perfekcją, prządkiem, radością i nieśmiertelnością. W USA patronują listopadowi.

Chryzantemy zawierają między innymi:

🌼 potas
🌼 selen
🌼 cynk
🌼 magnez
🌼 witaminy z grupy B - kwas foliowy, niacynę i ryboflawinę
🌼 witaminę C
🌼 witaminę A - beta – karoten

Chryzantemy zdrowotnie:

🌼  obniżają ciśnienie krwi zmniejszając ryzyko miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu,
🌼  rozszerzają naczynia krwionośne, aby krew w nich swobodnie przepływała, co jest szczególnie ważne dla serca,
🌼  zmniejszają stany zapalne np. przy schorzeniach reumatycznych,
🌼  zabijają wirusy, wywołujące grypę i przeziębienie,
🌼  obniżają gorączkę,
🌼  chronią oczy przed neuropatią siatkówki, zaćmą i zwyrodnieniem plamki żółtej,
🌼  regulują gospodarkę hormonalną,
🌼  wzmacniają kości i poprawiają ich gęstość,
🌼  zmniejszają obrzęki,
🌼 łagodzą podrażnienia i usuwają zaczerwienienia przy chorobach skóry, np. łuszczycy i różnego rodzaju egzemach, a także trądziku,
🌼  poprawiają ogólną kondycję skóry hamując proces starzenia,
🌼  uspokajają i relaksują, niwelują stres, lęk, niepokój,
🌼  wzmacniają układ odpornościowy,
🌼 koją podrażnienia, zaczerwienienia i przewlekłe dolegliwości np. łuszczycę, rozjaśniają przebarwienia i wygładzają zmarszczki, poprawiają kondycję skóry i jednocześnie skutecznie wyhamowują procesy starzenia
🌼  wyhamowują powstawanie próchnicy, a zatem pełni ważną rolę pod względem stomatologicznym
🌼  przyspieszają gojenie ran oraz regulują procesy pochłaniania drobnoustrojów przez leukocyty
🌼  regulują gospodarkę hormonalną,
🌼  zwalczają czyraki, ropnie, łagodzą stany zapalne i podrażnienie tkanek,
🌼  łączą działanie nawilżające i ściągające, co jest rzadkim i cennym połączeniem w roślinie
🌼  odświeżają, odmładzają, oczyszczają krew,
🌼 koją system nerwowy, delikatnie otwierają serce, metaforycznie przynoszą „wchłanianie promieni słonecznych”,
🌼  skutecznie leczą osteoporozę,
🌼  są silnym przeciwutleniaczem, czyli substancją neutralizującą wolne rodniki,
🌼  biorą czynny udział w procesie produkcji czerw onych krwinek
🌼  wpływa korzystnie na stan włosów, paznokci oraz skóry
🌼 dzięki zawartości kwasu foliowego, niacyny i ryboflawiny przyśpieszają metabolizm, wspierając proces redukcji masy ciała przy leczeniu nadwagi i otyłości.

Chryzantemy nazywane są „kwiatami krótkiego dnia”, gdyż mając mało światła, zamiast rosnąć, kwitną.

Według tradycyjnej medycyny chińskiej, klasyfikującej produkty nie ze względu na ich składniki chemiczne, lecz na podstawie właściwości energetycznych, chryzantemy są zaliczane do roślin odpowiedzialnych za „zimną energię”, która jest powiązana z kanałami energetycznymi prowadzącymi do płuc, wątroby, śledziony i nerek, na które działa dobroczynnie.

Według profilu energetycznego charakteryzują się smakiem aromatycznym, gorzkim, słodkim, energetyką, która chłodzi, nawilża, dla tkanek płuc, wątroby, oczu, nerek, o działaniu rozpraszania nadmiaru ciepła i wiatru, oczyszczania krwi, uspokajania wątroby, rozjaśniania oczu, odświeżania umysłu, odmładzania ciała, uspokajania.

Chryzantemy można spożywać w postaci naparu, herbatek na  przemianę materii, przeziębienie, obniżenie gorączki, łagodzenie bólu gardła, wsparcie układu immunologicznego, wzmocnienie serca, poprawę wzroku, ukojenie nerwów, łagodzenie stanów zapalnych, wzmocnienie kości i leczenie układu oddechowego. W filiżance należy umieścić 7 kwiatów chryzantemy drobnokwiatowej, zalewać je gorącą, ale nie wrzącą wodą (w temperaturze około 90 stopni C), po kilku minutach napar jest gotowy do picia. W krajach Bliskiego Wschodu młode pędy chryzantemy dodawane są do sałatek jako alternatywa rukoli, do zup oraz marynuje się je.

Chryzantemy można stosować w postaci olejków eterycznych w aromaterapii do odświeżenia otoczenia, zastosowania grzybobójczego i antybakteryjnego.

Chryzantemy jako rośliny ozdobne nie tylko dekorują, lecz także wchłaniają zanieczyszczenia.

Chryzantemy:

🌼  Oczyszczają organizm, chronią przed stresem oksydacyjnym
🌼  Regulują pracę hormonów, łagodzą stres, niepokój
🌼  Poprawiają odporność, hamują stany zapalne ogólnoustrojowe i reumatyczne
🌼  Chronią serce, mózg, komórki wątroby, zmniejszając ryzyko miażdżycy, zawału, udaru
🌼  Rozgrzeszają naczynia krwionośne, obniżają ciśnienie krwi
🌼  Działają przeciwwirusowo, przeciwdrobnoustrojowo, pomocne w grypie, ostrych infekcjach z gorączką
🌼  Wzmacniają kości, chronią przed osteoporozą
🌼  Poprawiają ostrość widzenia, chronią przed zaćmą, neuropatią siatkówki, zwyrodnieniem plamki żółte
🌼  Łagodzą podrażnienia stanami zapalnymi skóry: wysypki, egzema, zaczerwienienia, łuszczyca, trądzik
🌼  Poprawiają metabolizm, redukują masę ciała, zmniejszają obrzęki
🌼  Leczą boreliozę

Chryzantemy stosujmy:

🌼  Dla zdrowia oczu, poprawy ostrości widzenia.
🌼  W podrażnianiach i  ostrych infekcjach narządu wzroku
🌼  Przy grypie, infekcjach wirusowych, zapaleniu gardła, dla oczyszczenia płuc, obniżenia gorączki
🌼  Jako remedium na wzdęcia, skurcze, bóle brzucha
🌼  Wyciszenia gorących emocji oraz niepokoju, lęku,
🌼  Łagodzenia spowodowanych gorącem bólów głowy, migren typu pitta
🌼  Oczyszczenia, detoksykacji, odmłodzenia, wzmocnienia, poprawy stanu skóry
🌼  Dla wsparcia układu krążenia.

🌼  Jadlospis_od_16_do_20_pazdziernika_2023_roku.pdf

Dynia (Cucurbita L.) to roślina jednoroczna z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae). Jest około 130 rodzajów i 800 gatunków dyń, jak choćby kabaczek, cukinia, ogórek, melon, arbuz, dynia żołędziowa, piżmowa, Hokkaido, mandarynkowa, prowansalska, makaronowa.

Wartości odżywcze dyni docenili już meksykańscy Indianie, znajdując zastosowanie zarówno w meksykańskiej medycynie naturalnej, jak i kuchni według przepisów przekazywanych pokoleniowo. Przysmakiem przyrządzanym przez pierwszych amerykańskich osadników była pieczona dynia wypełniona miodem, mlekiem i przyprawami.

Pomarańczowy miąższ dyni zawiera beta-karoten o działaniu przeciwzapalnym. Beta-karoten jest przeciwutleniaczem, który zapobiega chorobom nowotworowym, łagodzi procesy zapalne, pomaga ograniczyć objawy grypy i przeziębienia, obniża poziom złego cholesterolu, zapobiegając odkładaniu się złogów cholesterolowych w ścianach tętnic, miażdżycy, chorobom serca, takim jak zawał czy udar mózgu, ponadto dynia reguluje poziom ciśnienia tętniczego. Beta-karoten zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wzroku, gdy witamina A, w którą jest przekształcany beta-karoten w organizmie człowieka, jest składnikiem barwnika wzrokowego w siatkówce oka, pozwalającego widzieć w półmroku. Beta-karoten zapobiega zwyrodnieniu plamki żółtej, uszkodzeniu soczewki i powstaniu zaćmy.

Dynia szczyci się zawartością witaminy A, C i E, które skutecznie zapobiegają zmarszczkom. Witamina A reguluje wytwarzanie łoju w skórze i dba o młody wygląd skóry. Około 250 gram gotowanej dyni zapewnia około 250% dziennego zapotrzebowania na witaminę A.

Dynia zawiera też cynk i witaminę C z korzyścią dla zdrowego układu odpornościowego. 250 g gotowanej dyni zawiera około 20% dziennego zapotrzebowania w witaminy C.

Miąższ dyni działa też przeciwwymiotnie, a pestki dyni pomagają zwalczyć chorobę lokomocyjną.

Pestki dyni są skuteczne na pasożyty za sprawą kukurbitacyny, zawartej w błonce otaczającej nasiona, zabezpieczającej je przed drobnoustrojami. Kukurbityna w dyni działa przeciwwirusowo i przeciwpasożytniczo. Najwięcej zawierają jej surowe pestki dyni. Pestki dyni to skarbnica minerałów, takich jak cynk, siarkę potas, magnez i wapń,, oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych na zdrowe włosy i skórę.

Dynia jest niskokaloryczna (10 dag to 26 kcal) i dostarcza błonnika pokarmowego, co pomaga w odchudzaniu i sprzyja oczyszczaniu organizmu z toksyn, odkwaszając organizm. Zakwaszenie jest przyczyną nadwagi czy otyłości.

Wartości odżywcze w 100 g dyni surowej i gotowanej:

🍊 Wartość energetyczna - 26/20 kcal

🍊 Białko - 1.00/0.72 g

🍊 Tłuszcz - 0.10/0.07 g

🍊 Węglowodany - 6.50/4.90 g

🍊 Błonnik - 0.5/1.1 g

🍊 Witamina C – 9.0/4.7 mg

🍊 Witamina A – 8513/5755 IU

🍊 Witamina E – 1.06/0.80 mg

🍊 Witamina K - 1.1/0.8 µg

🍊 Wapń – 21/15 mg

🍊 Żelazo - 0.80/0.57 mg

🍊 Magnez - 12/9 mg

🍊 Fosfor - 44/30 mg

🍊 Potas - 340/230 mg

🍊 Sód – 1/1 mg

🍊 Cynk - 0.32/0.23 mg

🍊 Tiamina – 0.050/0.031 mg

🍊 Ryboflawina – 0.110/0.078 mg

🍊 Niacyna - 0.600/0.413 mg

🍊 Witamina B6 - 0.061/0.044 mg

🍊 Kwas foliowy - 16/9 µg

🍊 Jadlospis_od_9_do_13_pazdziernika_2023_roku.pdf

Malina jest jednym z najstarszych owoców, wykorzystywanym przez tysiąclecia zarówno w celach odżywczych, jak i leczniczych. Liczne znaleziska archeologiczne potwierdzają, że już w epoce kamienia i w późniejszej epoce brązu koczownicze plemiona zbierały dzikie odmiany tych smakowitych owoców. Jedne z pierwsze pisemnych wzmianek o malinach pochodzą z 300 r. p.n.e.

Według greckiego lekarza, farmakologa i botanika – Dioskoridesa oraz rzymskiego uczonego Pliniusza Starszego właściwą ojczyzną malin jest Grecja, a dokładniej mówiąc góra Ida na Krecie. Prawdopodobnie właśnie od tej góry wzięła się łacińska nazwa malin Rubus idaeus.

Wzmianki o malinach możemy odnaleźć także w mitologii. Jedna ze starogreckich legend mówi „ongi wszystkie maliny były białe. Gdy Zeus był małym dzieckiem, chciał głośnym krzykiem, wspomaganym echem zboczy górskich, wzbudzić gniew koryfanów, kapłanów bogini Cybele (Kobele). By go uspokoić, nimfa Ida, córka kreteńskiego króla Melisosa, pochyliła się, by zerwać malinę. Ciernie krzaka skaleczyły przy tym jej białą pierś, a kropla krwi spadła na owoc i od tego czasu wszystkie maliny jaśnieją piękną czerwienią (…)”.

O malinie, jako roślinie uprawnej, pierwszy raz wypowiedział się Palladiusz w VI w n.e. Natomiast w XV w. uprawa malin została zapoczątkowana w przyklasztornych ogródkach. Jednak dopiero z końcem XVIII wieku nastąpił przełom i zaczęto mówić o pierwszych odmianach hodowlanych.

Dziś znamy kilkaset odmian uprawnych malin, które różnią się między sobą wielkością owoców, smakiem, kolorem – barwa owoców może być ciemna, purpurowa, poprzez różne odcienie czerwieni, kończąc na jasnej, wręcz białej barwie. Do najbardziej znanych gatunków należy malina właściwa (Rubus idaeus L.) odznaczająca się pięknym, intensywnym czerwonym kolorem i przyjemnym słodkim smakiem. Możemy szczycić się tym, że Polska jest jednym z czołowych producentów maliny właściwej nie tylko w Europie, ale i na całym świecie!

Najpopularniejsze w Polsce odmiany tej rośliny to:
🍓 malina polana,
🍓 malina polka,
🍓 malina beskid,
🍓 malina czarna,
🍓 malina omszona.

Jedząc maliny zachwycamy się głównie ich walorami smakowymi, ale nie zapominajmy, że maliny to także skarbnica wartości odżywczych. Znajdziemy w nich cenne witaminy i minerały takie jak witamina C i E (naturalne antyoksydanty), witaminy z grupy B: B1, B2, B6, kwas foliowy, potas, wapń, fosfor, magnez, żelazo. Jako ciekawostkę potraktujmy fakt, iż liście maliny mają wyższą zawartość kwasu askorbinowego niż owoce.

Maliny są także źródłem fitamin – są to cenne związki roślinne o podobnych właściwościach jak witaminy. Fitaminy są określane jako fenolowe antyoksydanty, które wspomagają funkcjonowanie naszego organizmu.

Ponadto w malinach występują kwasy organiczne, tj. kwas cytrynowy, jabłkowy, salicylowy oraz ponad 100 różnych olejków eterycznych, co tłumaczy ich charakterystyczny smak i zapach.

Maliny są niezwykle cenne ze względu na zawartość błonnika, pektyn oraz substancji śluzowatych, wpływających korzystnie na pracę układu pokarmowego. W 100 gramowej porcji tych pysznych owoców znajduje się 6,7 g błonnika. Kaloryczność malin to zaledwie 33 kcal w 100 g owoców.

Jedzenie malin to nie tylko radość dla podniebienia. Lecznicze właściwości malin znane są od zarania dziejów. Już Hipokrates zalecał je jako środek napotny. Wiele wzmianek o prozdrowotnych właściwościach malin znajdziemy z medycynie ludowej – przypisywano im między innymi właściwości przeciwzapalne i przeciwgorączkowe.

Warto dodać, że cenne wartości odżywcze zawierają nie tylko owoce malin, ale i liście oraz łodygi. W liściach maliny znajdują się flawonoidy, kwasy organiczne oraz sole mineralne. Z kolei łodygi malin są bogate w witaminy z grupy B, C i E oraz minerały – magnez, wapń, żelazo i potas.

Przy przeziębieniach oraz infekcjach zastosowanie znajdują nie tylko owoce, ale także liście, które zawierają garbniki, flawonoidy i fenolokwasy. Napar z liści malin stanowi nie tylko doskonały lek napotny, ma on również zastosowanie przy dolegliwościach żołądkowych. Zawarte w liściach garbniki hamują rozwój bakterii jelitowych i skutecznie zmniejszają biegunkę. Napar malinowy, dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym polecany jest także do płukania jamy ustnej i gardła.

Warto dodać, że cenne wartości odżywcze zawierają nie tylko owoce malin, ale i liście oraz łodygi. W liściach maliny znajdują się flawonoidy, kwasy organiczne oraz sole mineralne. Z kolei łodygi malin są bogate w witaminy z grupy B, C i E oraz minerały – magnez, wapń, żelazo i potas.

Dzięki zawartości kwasu elagowego maliny mają właściwości przeciwnowotworowe. Wyniki wielu eksperymentów wykazały, że związek ten może hamować procesy kancerogenezy w wątrobie i płucach. Przy okazji warto pamiętać, że kwas elagowy ma też właściwości przeciwwirusowe i przeciwzapalne, co tłumaczy stosowanie przetworów i naparów z malin w leczeniu przeziębień.

Zawarty w malinach keton może mieć pozytywny wpływ w leczeniu nadwagi i otyłości. Keton malinowy, który należy do głównych związków aromatycznych w tych owocach, może hamować wzrost podskórnej tkanki tłuszczowej. Inne badania wskazują korzystny wpływ na lipolizę (rozkład triglicerydów w tkance tłuszczowej) oraz wydzielanie adiponektyny, która wpływa na szereg procesów metabolicznych, w tym procesów związanych z przemianą glukozy i kwasów tłuszczowych.

Owoce malin najlepiej jeść na surowo. Najsmaczniejsze są zaraz po zerwaniu z krzaczka. Owoce te fantastycznie zachowują swój smak i aromat po ususzeniu. Warto też suszyć młode liście, które mogą stanowić jeden ze składników mieszanki zastępującej herbatę.

Wartości odżywcze w 100 g malin:
🍓 Wartość energetyczna - 52 kcal
🍓 Białko ogółem - 1,2 g
🍓 Węglowodany - 11,94 g
🍓 Tłuszcze -  0,65 g
🍓 Błonnik - 6,5 g
🍓 Witamina A - 33 IU
🍓 Tiamina (witamina B1) - 0,032 mg
🍓 Ryboflawina (witamina B2) - 0,038 mg
🍓 Niacyna (witamina B3) - 0,598 mg
🍓 Witamina B6 - 0,055 mg
🍓 Kwas foliowy (witamina B9) - 21 µg
🍓 Witamina C - 26,2 mg
🍓 Witamina E - 0,87 mg
🍓 Witamina K - 7,8 µg
🍓 Wapń -  25 mg
🍓 Żelazo -  0,69 mg
🍓 Magnez - 22 mg
🍓 Fosfor -  29 mg
🍓 Potas - 151 mg
🍓 Sód - 1 mg
🍓 Cynk - 0,42 mg

Maliny mają liczne właściwości prozdrowotne, które były cenione już przed ludy starożytne. Napar lub sok z malin czy wywar z liści tego owocu wykorzystuje się zarówno w celach leczniczych, jak i w ramach profilaktyki lub wspomagająco w terapii różnych schorzeń. Maliny wykazują następujące właściwości:

🍓 wspierają walkę z przeziębieniem i innymi infekcjami – zawierają duże ilości witaminy C i kwasu salicylowego, a zarazem są świetnym środkiem napotnym i zwalczającym gorączkę, w stanach osłabienia organizmu polecane są zwłaszcza soki malinowe i wywar z liści;
🍓 wzmacniają odporność – po napar z malin można sięgnąć w razie wystąpienia kataru i kaszlu, towarzyszących osłabieniu układu immunologicznego, działają wykrztuśnie oraz rozrzedzają wydzielinę gromadzącą się w zatokach i oskrzelach;
🍓 łagodzą bóle miesiączkowe – napary z liści i owoców malin przynoszą ulgę w trakcie bolesnej menstruacji;
🍓 wspomagają odchudzanie – usprawniają procesy metaboliczne, przyspieszają spalanie tłuszczów i oczyszczanie organizmu;
🍓 obniżają ciśnienie – są więc odpowiednie dla osób zmagających się z nadciśnieniem i innymi chorobami układu krążenia;
🍓 mają niski indeks glikemiczny – bez obaw mogą jeść je osoby chorujące na cukrzycę.

Ponadto malinom przypisuje się właściwości przeciwnowotworowe. Jest to związane z obecnością kwasu ferulowego oraz beta sitosterolu w malinach, które mają zdolność do hamowania rozwoju nowotworów łagodnych i złośliwych. Substancje zawarte w czarnych malinach mogą łagodzić dolegliwości u pacjentów z rakiem przełyku. Wyciąg z malin natomiast może zmniejszyć namnażanie się komórek rakowych w wątrobie.

Maliny znajdują zastosowanie również w kosmetyce, wykazując działanie tonizujące, zmiękczające, nawilżające, wygładzające i ujędrniające skórę. Maliny redukują też ilość wydzielanego sebum i zapobiegają powstawaniu niedoskonałości. Ponadto zawarty w malinach kwas salicylowy łagodzi stany zapalne oraz wspiera walkę z trądzikiem i łupieżem. Popularnym kosmetykiem jest także olejek z pestek malin, bogaty w kwasy omega-3 i omega-6 oraz witaminy A i E, który pomaga zmniejszać widoczność oznak starzenia się i opóźnia pojawianie się nowych.

🍓  Jadlospis_od_2_do_6_pazdziernika_2023_roku.pdf

Szałwia lekarska jest rośliną wykorzystywaną w medycynie, kosmetologii oraz gastronomii. Jednym z jej najbardziej znanych zastosowań jest zmniejszanie nadmiernej potliwości. Jej ekstrakt oraz napar mogą być także stosowane we wspomaganiu terapii wielu różnych chorób i dolegliwości.

Szałwia lekarska (łac. Salvia officinalis) to roślina z rodziny jasnowatych (łac. Lamiaceae), pochodząca z rejonów śródziemnomorskich oraz Bliskiego Wschodu. Obecnie, została znaturalizowana na całym świecie, w szczególności w Europie i Ameryce Północnej. Szałwia lekarska od wieków stosowana była w medycynie ludowej w leczeniu dny moczanowej, reumatyzmu, stanów zapalnych i innych dolegliwości. Szałwia posiada właściwości hipoglikemizujące, przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Szałwia lekarska jest jednym z ponad 900 gatunków roślin w rodzinie jasnowatych. Do Lamiaceae zaliczana jest również szałwia omszona (łac. Salvia nemoros), szałwia wieszcza (Salvia divinorum) czy biała szałwia (Salvia apiana).

Szałwia zawiera szeroką gamę związków bioaktywnych, w tym alkoloidy, kwasy tłuszczowe, polifenole, saponiny, terpenoidy i woski. Główne składniki olejku z szałwii to borneol, kamfora, cineol, pinen i tujon. Ekstrakty alkoholowe z szałwii z kolei, są źródłem kwasu rozmarynowego oraz kwasu kawowego. Dzięki tym związkom, szałwia jest surowcem zielarskim, który, stosowany w odpowiednich dawkach, może przynosić liczne korzyści nie tylko dla osób zdrowych, ale również z hipercholesterolemią, cukrzycą, zaburzeniami pamięci, infekcjami oraz chorobami o podłożu zapalnym.

Szałwia posiada przede wszystkim działanie bakteriobójcze, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne, pomaga skutecznie minimalizować rozwój niebezpiecznych drobnoustrojów. Znana jest ze swoich właściwości rozkurczowych, moczopędnych i żółciopędnych, ogranicza przekrwienie błon śluzowych i skóry, minimalizuje drobne krwawienia, reguluje niektóre procesy hormonalne. Wszystko to dzięki bogatej zawartości olejków eterycznych, garbników, flawonoidów, witamin A, C i z grupy B, karotenu oraz cennych minerałów (wapń, potas, sód, magnez, cynk i żelazo).

Szałwia okazuje się nieoceniona zarówno w przypadku wielu chorób, jak i w ramach prozdrowotnych działań profilaktycznych. Może być stosowana zewnętrznie i wewnętrznie przez osoby w różnym wieku.

Zawarty w roślinie olejek eteryczny i garbniki sprzyjają zmniejszaniu stanów zapalnych gardła i jamy ustnej. Tanina prowadzi do zmniejszenia podrażnienia błon śluzowych. Dodatkowo wspomaga gojenie, działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Płukankę z szałwii stosuje się wspomagająco w zwalczaniu stanów zapalnych dziąseł, gardła, krtani oraz owrzodzeń jamy ustnej. Szałwia jest bardzo polecana jako środek wspierający zmniejszanie bólu gardła.

Ponadto dzięki zawartym w niej gorzkim substancjom wspomaga produkcję soków żołądkowych. Napar z tego zioła pomaga w usuwaniu różnych problemów żołądkowo-jelitowych, w tym zgagi, niestrawności i wzdęć.

Wyciągi z szałwii można również nakładać bezpośrednio na skórę, by wspomóc szybsze gojenie się opryszczki oraz stanów zapalnych języka lub dziąseł.

Szałwia lekarska ma liczne właściwości lecznicze. Najnowsze badania naukowe skupiają się na jej właściwościach przeciwzapalnych, antyoksydacyjnych, hipoglikemizujących oraz obniżających poziom cholesterolu. Ekstrakt z szałwii może działać korzystnie na zdrowie poprzez:

🌿 Poprawę pamięci prospektywnej oraz zdolności poznawczych

🌿 Obniżać poziom cholesterolu całkowitego, „złego” cholesterolu LDL oraz VLDL

🌿 Podnosić stężenie „dobrego” cholesterolu HDL

🌿 Zmniejszać stężenie glukozy we krwi u pacjentów z cukrzycą typu II

🌿 Aktywność przeciwzapalną i antyoksydacyjną

🌿 Działanie przeciwbakteryjne wobec niektórych rodzajów bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych

🌿 Zapobieganie nadmiernej potliwości

Napar z szałwii jest źródłem wielu związków bioaktywnych, takich jak kwas chlorogenowy, kwas elagowy, galusan epigalokatechiny, kwercetyna, kwas rozmarynowy, rutyna, luteolina oraz zawarte w olejku borneol, kamfora, tujon czy cyneol.

Aby przygotować napar z szałwii 1 czubatą łyżeczkę jej suszonych liści należy zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na 20 minut. Po tym czasie przecedzić i pić po 1 szklance ciepłego, ale nie gorącego naparu 2-3 razy dziennie między posiłkami. Napar z szałwii zazwyczaj pije się przez 3 tygodnie, po czym robi tydzień przerwy. Po upłynięciu 7 dni, kurację można powtórzyć.

Napar z szałwii wypijany w ilości 100-200 ml dziennie może zmniejszyć nadmierną potliwość. Związki czynne zawarte w szałwii wpływają na korę nadnerczy, hamując wydzielanie glikokortykosteroidów, regulując wydzielanie potu. Napar z szałwii można również stosować do przemywania ciała, ze względu na jego właściwości przeciwbakteryjne oraz łagodzące.

Biała szałwia (Salvia apiana) jest rośliną pochodzącą z południowo-zachodniej części Ameryki Północnej. Nazywana jest również szałwią indiańską, ceremonialną lub świętą, ze względu na jej wykorzystywanie przez Indian w rytuałach uzdrawiających i oczyszczających. Palenie szałwii stosowane było w celu oczyszczania pomieszczeń z negatywnej energii.

Istnieje wiele gatunków szałwii. W tej rodzinie zawarte są rośliny stosowane w lecznictwie, obrzędach duchowych oraz jako rośliny ogrodowe. W medycynie zastosowanie znalazła szałwia lekarska, która dzięki zawartym w niej związkom bioaktywnych, może m.in. poprawiać profil lipidowy, obniżać poziom glukozy o osób z cukrzycą oraz korzystnie wpływać na pamięć.

Liście szałwii można wykorzystać podczas gotowania. Wówczas służą jako uniwersalna przyprawa. Zapewniają pikantny, lekko gorzki smak potraw. Mogą być używane zarówno na surowo, jak i gotowane.

🌿 Jadlospis_od_25_do_29_wrzesnia_2023_roku.pdf

Dzika róża (łac. Rosa canina) to kwitnący krzew, powszechnie występujący w całej Europie, północnej Afryce i zachodniej Azji. Znana jest ze swoich delikatnych, różowych oraz białych kwiatów, które przekształcają się w czerwone, kuliste owoce pełne nasion.

Dzika róża znana jest od czasów starożytnych. W Egipcie róże poświęcone były Izydzie, czyli bogini płodności. Z kolei w Grecji były symbolem Afrodyty – bogini miłości. W ziołolecznictwie dzika róża pojawiła się już w V/IV w. p.n.e., a więc w czasach uznawanego za „ojca medycyny”, słynnego Hipokratesa.

Ze względu na powszechne przekonanie, że roślina leczy pogryzienie przez wściekłego psa, rzymski historyk Pilniusz, nazywał ją w późniejszym okresie „psią różą”. W języku potocznym nazwa ta funkcjonuje do dzisiaj, ale również to właśnie znaczy jej oficjalna nazwa botaniczna, czyli Rosa canina. W średniowieczu dzika róża była podstawowym składnikiem popularnej w owym czasie potrawy (tzw. rosei), przygotowywanej z kapłona, migdałów, cukru, szafranu i płatków kwiatów.

Dzika róża jest z nich najbardziej znana. Znajdziemy ją przy drogach, a także w zaroślach, miedzach i zrębach leśnych. Jest rozpowszechniona w Europie, Azji Mniejszej i Afryce Północnej.

Dzika róża jest ciernistym krzewem. Wysokość rośliny osiąga około 3 m. Jej pędy o grubych kolcach są łukowato wygięte, a także posiadają nagie lub lekko owłosione od spodu, ząbkowane liście. Kwiaty pojawiają się w czerwcu, pojedynczo lub po kilka. Gdy przekwitną chylą się ku dołowi i opadają przed przebarwieniem owocostanów.

Największą wartość leczniczą i dietetyczną mają owoce dzikiej róży. Są one twarde, pomarszczone i błyszczące. Najczęściej mają pomarańczowo-czerwoną barwę.

W owocach dzikiej róży rozróżnia się ponadto 130 innych związków. Na uwagę zasługują przede wszystkim:

🌹 karotenoidy – m.in. beta-karoten, likopen i ksantofile,
🌹 flawonoidy – m.in. astragalina i izokwercetyna,
🌹 proantocyjanidyny.

Owoce dzikiej róży zawierają ponadto witaminy E i K, witaminy z grupy B, olejki eteryczne (ok. 0,03 proc) oraz kwasy organiczne – jabłkowy i cytrynowy (do 2 proc.). W owocach rzekomych dzikiej róży znajdują się również pektyny (do 4 proc.) i cukry (do 4 proc.), a ponadto związki mineralne. Znajdziemy w miąższu owoców dzikiej róży zarówno:

🌹 makroelementy – fosfor, potas, wapń i magnez,
🌹 mikroelementy – żelazo, cynk, miedź i mangan.

Owoc dzikiej róży jest jednym z najlepszych źródeł witaminy C. Surowe pseudo-owoce zawierają od 300 do 1700 mg kwasu askorbinowego w 100 gramach, zawartość kwasu askorbinowego w owocach może dochodzić nawet do 6-12 procent! Najwięcej witaminy C znajduje się w miękiszu owocu. aż dziesięć razy więcej niż czarna porzeczka. Jest to jedna z najbogatszych roślin w tę witaminę. Już 1-3 jej owocu w zupełności wystarczą do pokrycia dziennego zapotrzebowania człowieka na tę witaminę. Całkowicie pokrywa to dzienne zapotrzebowanie dla osoby dorosłej, które dla kobiety wynosi 75 mg, a dla mężczyzny 90 mg na dobę. Dzika róża oraz przetwory mogą być stosowanie przy niedoborach w diecie tej witaminy.

Badania fitochemiczne, opublikowane w roku 2006 na Uniwersytecie medycznym w Lublinie, wykazały, że biodostępność witaminy C jest wyższa dla jej formy naturalnej niż syntetycznej. Forma naturalna jest ponadto 3 do 5 razy bardziej aktywna. Zjawisko to jest tłumaczone stabilizującym działaniem substancji towarzyszących, takich jak flawonoidy, karotenoidy i fenolokwasy – zawarte w tkankach roślinnych.

Jako surowiec leczniczy, dziką różę najbardziej doceniono podczas II wojny światowej. Trudności z zaopatrzeniem żołnierzy w cytrusy, zmusiły Brytyjczyków do znalezienia innego źródła witaminy C. Okazało się, że dzika róża działa skuteczniej w zwalczaniu niedoboru kwasu askorbinowego niż cytryna.

Zawartość witaminy C w surowcu, zależy od zbioru, sposobu suszenia i czasu magazynowania. Długotrwałe suszenie i przechowywanie, powoduje ubytki kwasu L-askorbinowego oraz inicjuje przekształcanie go w formę nieaktywną (kwas dehydroaskorbinowy).

Ciekawym zabiegiem ograniczającym ubytek witaminy C w owocach dzikiej róży jest liofilizacja. W przeciwieństwie do suszenia, w metodzie tej, do usuwania wody używa się niskiej temperatury i obniżonego ciśnienia. Dzięki liofilizacji można otrzymać sproszkowany, rozpuszczalny w wodzie, bogaty w witaminę C, produkt, na bazie owoców dzikiej róży.

Inną metodą ograniczenia strat kwasu L-askorbinowego jest zamrażanie surowca bezpośrednio po zbiorze. Niweluje to ubytki witaminy C do około 5 procent.

Wśród roślin z rodziny różowatych (Rosaceae), znajdują się zarówno gatunki rosnące dziko jak i uprawiane. W Polsce, w stanie dzikim, występuje ponad 25 odmian. Do zakrzewiania wybrano m.in.:

🌹 różę dziką (Rosa canina),
🌹 pomarszczoną (Rosa rugosa),
🌹 rdzawą (Rosa rubiginosa),
🌹 girlandową (Rosa cinnanomea).

Kwas askorbinowy, czyli witamina C w dużych ilościach występująca w owocach dzikiej róży, uczestniczy w biosyntezie kolagenu, wzmacnia odporność i obniża ryzyko wystąpienia nowotworów. Owoce wykazują dużą zawartość antyoksydantów, takich jak kwas askorbinowy, związki fenolowe czy karotenoidy, które mają znaczący wpływ na ochronę organizmu przed wolnymi rodnikami. Cząsteczki kwasu askorbinowego mają właściwości neutralizujące wolne rodniki. Obecna w owocach kwercetyna została sprawdzona pod kątem właściwości przeciwnowotworowych. Jak pokazują badania, ten flawonol pochodzenia roślinnego skutecznie hamuje rozwój komórek czerniaka.

Uczestniczą także w syntezie noradrenaliny, czyli hormonu odpowiedzialnego za przekazywanie sygnałów w układzie nerwowym, warunkuje dobry nastrój, wpływa na przemianę materii i stężenie glukozy we krwi. Ponadto witamina C współdziała z enzymami biorącymi udział w przemianach cholesterolu do kwasów żółciowych.

Konsumując potrawy z produktów będących źródłem żelaza, czyli produkty zbożowe, rośliny strączkowe, czy orzechy, warto wzbogacać je o produkty będące źródłem witaminy C. Takie połączenie jest bardzo korzystne, ponieważ kwas askorbinowy zwiększa przyswajalność niehemowego (roślinnego) żelaza z produktów żywnościowych.

Dzika róża charakteryzuje się bardzo dużym potencjałem przeciwutleniającym. Zawarte w niej polifenole w postaci flawonoidów, fenolokwasów i proantocyjanidyn usuwają wolne rodniki i regulują procesy enzymatyczne w organizmie. Oprócz właściwości antynowotworowych, polifenolom przypisuje się działanie protekcyjne w chorobach układu krążenia. Inne związki o charakterze przeciwutleniającym, występujące w dzikiej róży to karotenoidy.

Polifenole wykazują działanie pomagające obniżyć poziom cholesterolu we krwi, jednocześnie zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych. Ta nieleczona choroba postępując w czasie, zwęża światło naczyń krwionośnych, a w zaawansowanym stadium skutkuje zawałem mięśnia sercowego.

Po produkty z owoców dzikiej róży powinny sięgać przede wszystkim osoby narażone na niedobory witaminy C, osoby z anemią a także chorzy na szkorbut.

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C, występuje w przypadku nadciśnienia tętniczego, palenia papierosów, choroby alkoholowej i cukrzycy. Więcej witaminy C, muszą również przyjmować kobiety karmiące i w ciąży – co wynika ze zwiększonego zapotrzebowania determinowanego przez potrzeby płodu. Zwiększona podaż witaminy C jest zalecana osobom narażonym na stres, a także o cechującym się wysokim poziomem aktywności fizycznej.

Ekstrakty z owoców dzikiej róży, wykorzystywane są do produkcji preparatów wzmacniających układ odpornościowy – zalecanych w stanach zwiększonego ryzyka infekcji i przeziębień. Owoce dzikiej róży znalazły również zastosowanie w pediatrii czy geriatrii. Ich metanolowe (alkoholowe) wyciągi i ekstrakty, stosowane w konkretnych, wysokich stężeniach, hamują rozwój wirusów, bakterii (Escherichia coli) i grzybów (Candida albicans).

Wyciągi z owoców dzikiej róży wykazują ponadto stymulujące działanie żółcio- i moczopędne. Wyciągi z dzikiej róży stosowane są jako lek na objawy szkorbutu – czyli choroby będącej wynikiem niedoboru witaminy

Mądrości ludowe od lat podają, że dzika róża sprawdza się jako lek na dokuczające nerki. Z jednej strony, składniki owoców działają moczopędnie, co  wspomaga oczyszczanie układu wydalniczego. Z drugiej strony, działanie tych samych składników wywołuje efekt immunomodulacyjny w naszym układzie. U osób przyjmujących przygotowany ekstrakt z owoców dzikiej róży zaobserwowano podwyższony poziom gamma-globulin, neutrofili i monocytów. Wskazuje to na podwyższoną gotowość organizmu na zwalczanie potencjalnych infekcji i zakażeń. Badania również pokazują, że owoce dzikiej róży mogą wspomóc leczenie pacjentów cierpiących na osteoporozę. U niektórych badanych zaobserwowano znaczne obniżenie bólu i poprawę ruchomości stawów.

W liściach i kwiatach tej rośliny zidentyfikowano proantocyjanidyny. Należą one do grupy flawonoidów o bardzo silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Podobnie jak inne flawonoidy, wykazują inhibujące działanie na rozwój komórek czerniaka. Ponadto zaobserwowano, że związki te silnie hamują produkcję melaniny, która może objawiać się jako wybielanie rejonów skóry.

Niepozorne nasiona w owocach dzikiej róży również wykazują ciekawe właściwości. Wytłaczany z nich olej jest bogaty w prowitaminę A (głównie beta-karoten), tretinoinę oraz inne kwasy retinowe, które są prekursorami witaminy A. Dodatkowo olej ten zawiera duże ilości niezbędnych kwasów tłuszczowych, takich jak kwasy omega-3 i omega-6. Niedawnym odkryciem wśród składników oleju z dzikiej róży jest tilirozyd. Ten flawonoid, oprócz właściwości hepatoprotektywnych, okazuje się bardzo aktywny w procesie metabolizmu tłuszczów. Powoduje wzrost oksydacji kwasów tłuszczowych w wątrobie i mięśniach, a także spadek akumulacji lipidów w tkance tłuszczowej białej. Wykorzystanie tej substancji ma niezwykły potencjał w przeciwdziałaniu otyłości.

Dojrzałe owoce dzikiej róży, oprócz bardzo dużej ilości witaminy C, zawierają szereg garbników, flawonoidów, karotenoidów i witamin (A, B1, B2, E, K, kwas foliowy), które mają uzdrawiający wpływ na nasz organizm. Propagowane przez nasze babcie działania żółcio i moczopędne herbat z dzikiej róży, również nie należy do legend.

Oprócz tego podawane są przy:

🌹 biegunce,
🌹 zapaleniu i wrzodach żołądka,
🌹 dysfunkcjach błony śluzowej układu pokarmowego,
🌹 reumatyzmie,
🌹 zapaleniu wątroby.

Otrzymywany z różnych gatunków róży olejek eteryczny, wykazuje działanie uspokajające, przeciwmigrenowe i odkażające.

Dzika róża może posłużyć do uzyskania soków, nektarów, syropów, konfitur i dżemów. Oprócz owoców, wykorzystuje się także płatki. Wkłady cukiernicze do pączków lub wypieków przygotowane z płatków róż są niezwykle cenione.

Owoce dzikiej róży mają także zastosowanie do wzbogacania w witaminę C produktów uboższych w ten składnik. Naturalne pochodzenie witaminy, sprawia, że dodatek ten ma wyższą wartość odżywczą, gdyż cechuje się lepszą przyswajalnością – biodostępnością. Ponadto, produkty z dzikiej róży, chętnie dodawane są do soków odtworzonych z koncentratów. Zwiększa to zawartość substancji biologicznie aktywnych.

W badaniach cytowanych na łamach czasopisma „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość” z 2012 roku wzbogacano sok jabłkowy przy użyciu 25 proc. dodatku nektaru różanego. Po 4 miesiącach przechowywania, wzbogacony sok odznaczał się 3-krotnie wyższą aktywnością antyoksydacyjną oraz zawartością ilością polifenoli, w porównaniu do soku, który nie został wzbogacony. Oprócz tego charakteryzował się 17-krotnie wyższą zawartością witaminy C w stosunku do soków kontrolnych.

Z owoców dzikiej róży produkuje się także herbatki o dużej zawartości związków polifenolowych. Warto zwrócić uwagę wybierając takie produkty, by bazę herbaty stanowiły całe liście i duże kawałki suszonych owoców dzikiej róży.

🌹 Jadlospis_od_18_do_22_wrzesnia_2023_roku.pdf

Jagody Goji to maleńkie, soczyście czerwone owoce, które stanowią bogactwo przeciwutleniaczy, a co za tym idzie posiadają bogate właściwości prozdrowotne. Wprowadzenie ich do codziennej diety niesie wiele korzyści.

Owoce goji, inaczej owoce kolcowoju, pozyskiwane są przede wszystkim z kolcowoju pospolitego (Lycium barbarum L.) oraz kolcowoju chińskiego (Lycium chinese L.). Rośliny te należą do tej samej rodziny, co ziemniak, pomidory oraz bakłażany, czyli psiankowatych (Solanaceae) i występują przede wszystkim w Azji, szczególnie w jej północno-zachodniej części.

Zbiór jagód goji prowadzi się w okresie późnego lata oraz wczesnej jesieni. Owoce wielkości 1-2 cm, są podłużnego kształtu. Łatwo ulegają uszkodzeniom, dlatego wskazane jest zrywanie ich wraz z ogonkami lub poprzez strząsanie na specjalne maty. Początkowo suszy się je w cieniu, a następnie proces ten odbywa się z wykorzystaniem działania promieni słonecznych. Suszenie  trwa tak długo aż skórka owoców będzie odpowiednio twarda i sucha, ale miąższ nadal miękki. Z dwuletniej rośliny można pozyskać ok. 2 kg owoców goji.

Zawierają w przybliżeniu:

    4,4% tłuszczu;
    10,2% białka;
    61,3% węglowodanów;
    11,4% błonnika.

Warto zwrócić uwagę, na dużą zawartość błonnika pokarmowego w owocach kolcowoju, z czego ok. 3% stanowi błonnik rozpuszczalny, a ok. 9% błonnik nierozpuszczalny. Spożywanie jagód goji w ilości 30 g suszonych owoców pokrywa ok. 14% dziennego zapotrzebowania (25 g/dzień) osoby dorosłej na błonnik pokarmowy.

Poza tym surowiec stanowi bogactwo witamin i minerałów. Jagody goji zawierają aż 2500 mg witaminy C w 100 gramach suszonych owoców. Klasyfikowane są jako jedno z cenniejszych, naturalnych źródeł kwasu askorbinowego.

Odnajdziemy w nich także witaminy z grupy B (B1,B2,B6) oraz witaminę E. Jeśli zaś chodzi o związki mineralne wymienić należy wapń, żelazo, fosfor, cynk, miedź i selen.

Większość zdrowotnych właściwości jagód goji wiąże się przede wszystkim z dużą zawartością antyoksydantów. Poza witaminą C obfitują bowiem w wysokie stężenia karotenoidów. Ponad 70% wszystkich związków tej grupy stanowi zeaksantyna, a poza nią także luteina oraz beta-karoten. Ten ostatni nadaje jagodom goji charakterystyczny, pomarańczowo-czerwony kolor.

Owoce goji dzięki bogatej kompozycji fitozwiązków i substancji odżywczych od dawna stosowane są w dolegliwościach serca, wątroby czy nadciśnieniu tętniczym. Obecnie wśród najważniejszych kierunków działania tego surowca wymienia się:

    Poprawę wzroku;
    Regulację poziomu cukru we krwi;
    Regulację poziomu cholesterolu i trójglicerydów;
    Podnoszenie odporności;
    Wzmacnianie stawów;
    Profilaktykę chorób nowotworowych.

Wykazano, że suplementacja jagodami goji przez okres 90 dni zwiększa stężenie luteiny i zeaksantyny w siatkówce oka. Jak powszechnie wiadomo związki te, jako silne przeciwutleniacze, wspierają zdrowie oczu i powstrzymują postępującą wraz z wiekiem utratę wzroku na skutek zwyrodnienia plamki żółtej. Owoce goji poprawiają ostrość widzenia, chronią przed szkodliwym działaniem promieniowania UV i mogą skutecznie uzupełniać inne metody leczenia choroby.

Wiele doniesień naukowych omawia także zależność pomiędzy owocami goji a cukrzycą. Jak się bowiem okazuje zawarty w goji kompleks polisacharydowy  (LBP, z ang. Lycium barbarum polysaccharides) posiada udowodnioną skuteczność w obniżaniu poziomu cukru. Jagoda goji może pomóc w leczeniu cukrzycy, zwłaszcza tym, którzy mają problemy z utrzymaniem niskiego poziomu cukru we krwi poprzez same zmiany w diecie.

Działanie suszonych jagód goji to także wpływ na cholesterol. Oprócz zwiększania poziomu HDL („dobry cholesterol) i obniżania LDL („zły cholesterol) obniżają całkowity poziom cholesterolu i trójglicerydów. Aktywność tą w dużej mierze przypisuje się wysokiej zawartości błonnika pokarmowego zawartego w surowcu.

Solidna zawartość różnorodnych antyoksydantów, w tym dużych dawek witaminy C i karotenoidów nie pozostawia wątpliwości czy jagody goji są zdrowe. Ich regularne spożywanie może wiązać się ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju chorób nowotworowych, ze względu na neutralizowanie działania wolnych rodników, które odpowiadają za uszkodzenia komórek.

Zastosowanie jagód goji jest całkiem szerokie jako pożądany składnik diety u osób cierpiących na cukrzycę, podwyższony poziom cholesterolu, choroby układu sercowo-naczyniowego oraz choroby oczu. Stosowanie goji jest także wskazane przy chorobach stawów, tak samo jak przy bólach kolan dobrym sposobem jest glukozamina na stawy. Ponadto jagody goji są pomocne w okresie menopauzy.

Wysoka zawartość przeciwutleniaczy, w tym karotenoidów, sprawia, że goji stanowią popularny składnik kosmetyków o działaniu przeciwstarzeniowym. Preparaty tego typu redukują zmarszczki, nawilżają i aktywnie pobudzają odnowę naskórka.

Owoce goji dostępne są przede wszystkim w formie suszonej i w takiej tez postaci są można je spożycia. Poza tym ze świeżych owoców sporządza szereg różnych przetworów, jak np. soki.

Suszone owoce goji z łatwością wkomponujemy w codzienny jadłospis. Sprawdzą się m.in. jako składnik owsianek oraz jako dodatek do ciast i pieczywa. Można ponadto wykorzystywać je do sporządzania odżywczych, antyoksydacyjnych koktajli, np. na mleka roślinnego, owoców i dodatkiem odpowiednich przypraw, podnoszących efekt przeciwzapalny. W tym celu wykorzystuje się m.in. działanie kurkuminy lub piperyny.

Zalecenia odnośnie dziennego dawkowania jagód goji bywają rozbieżne. Dane literaturowe podają jednak najczęściej, że powinna mieścić się ona w granicach 5-12 gramów na dobę.

Nie ma wyraźnych wskazań co do tego, o której porze dnia najlepiej spożywać jagody goji. Ich stosowanie na czczo jest zatem możliwe, np. w formie rozcieńczonego soku.

Błonnik pokarmowy, zawarty w jagodach Goji wspiera funkcjonowanie układu pokarmowego, przyspieszając przemianę materii. Dzięki obecności wysokiej ilości polisacharydów, owoce kolcowoju wpływają także na kolonizację flory bakteryjnej w jelitach. W związku z tym poleca się je osobom chcącym schudnąć.

Jadlospis_od_11_do_14_wrzesnia_2023_roku.pdf

Brzoskwinia posiada liczne właściwości i wartości odżywcze, a przy tym jest małokaloryczna. Brzoskwinie wspomagają pracę nerek, pomagają w walce z anemią i zaparciami.

Brzoskwinia zwyczajna to owoc, którego właściwości i wartości odżywcze doceniano już 4000 lat temu w Chinach, skąd prawdopodobnie pochodzi. Do Grecji dotarła około 300 r. p.n.e., a do Europy północnej w XVI w.

Brzoskwinie pomagają zwalczyć nowotwór piersi. Amerykańscy naukowcy udowodnili, że spożywanie brzoskwiń hamuje rozwój nowotworu piersi i zapobiega przerzutom. Dzieje się to za sprawą fenoli, które neutralizują wolne rodniki.

Brzoskwinie wspomagają układ moczowy i nerki. Brzoskwinie składają się z 90% z wody. Dzięki temu działają moczopędnie i oczyszczają organizm z toksyn. Ma to pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu moczowego oraz nerek.

Jadane regularnie oczyszczają organizm z toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii. To ważne dla chorych na reumatyzm i nerki. Nie zawierają tłuszczu i sodu, więc warto je polecić osobom z nadciśnieniem i wysokim poziomem cholesterolu.

Brzoskwinie zawierają duże ilości błonnika. Błonnik przyspiesza perystaltykę jelit oraz pomaga w walce z zaparciami. Brzoskwinie działają także moczopędnie, dzięki czemu pomagają oczyszczać organizm z toksyn.

"Zamszowa" skórka brzoskwiń jest lekkostrawna, podobnie jak cały owoc.

Brzoskwinie polecane są osobom chorym na anemię. Owoce te zwiększają produkcję czerwonych krwinek.

Świeże brzoskwinie mają niski indeks glikemiczny (35), dlatego też mogą być spożywane przez cukrzyków. Są również lekkostrawne, gdyż składają się głównie z wody i zawierają błonnik. Jedna brzoskwinia to tylko 40-50 kcal.

Owoce te polecane są kobietom w ciąży. Dzięki zawartości potasu, pomagają w zwalczaniu zmęczenia, skurczy oraz zawrotów głowy. Brzoskwinie wpływają pozytywnie nie tylko na zdrowie matki, lecz także na prawidłowy rozwój dziecka. Działają korzystnie na kształtowanie się kości, zębów, mięśni, chrząstek i żył noworodków. Kwas foliowy zapobiega powstawaniu wad cewy moczowej. Brzoskwinie dzięki zawartości boru i niacyny, która ułatwia produkcję estrogenu, łagodzą także objawy menopauzy.

Wartości odżywcze brzoskwiń w 100 g:

🍑 Wartość energetyczna - 39 kcal

🍑 Białko - 0,91 g

🍑 Tłuszcze - 0,25 g

🍑 Węglowodany - 9,54 g (w tym cukry proste: 8,39 g)

🍑 Błonnik - 1,5 g

🍑 Witamina C - 6,6 mg

🍑 Tiamina - 0,024 mg

🍑 Ryboflawina - 0,031 mg

🍑 Niacyna - 0,806 mg

🍑 Witamina B6 - 0,025 mg

🍑 Witamina B12 - 0 µg

🍑 Witamina A - 16 µg

🍑 Witamina E - 0,73 mg

🍑 Witamina D - 0 IU

🍑 Witamina K - 2,6 µg

🍑 Wapń - 6 mg

🍑 Żelazo - 0,25 mg

🍑 Magnez - 9 mg

🍑 Fosfor - 20 mg

🍑 Potas - 190 mg

🍑 Sód - 0 mg

🍑 Cynk - 0,17 mg

Brzoskwinie z omszałą skórką dzielą się na właściwki i twardki, gładkie zaś to nektarynki i bryniony. Brzoskwinie mogą też różnić się barwą i zwartością miąższu.

Miękkie i nieco włókniste są właściwki i nektarynki, a twardawe i lekko chrupiące - twardki i bryniony. Wszystkie mają podobne wartości odżywcze.

Brzoskwinie są cennym źródłem beta-karotenu i błonnika. Zawierają też sporo witamin z grupy B, witaminę PP i nieco C. Tej ostatniej najwięcej jest w nektarynkach, choć ze względu na garbniki w miąższu, jest dość nietrwała. Warto zatem jeść bardzo świeże owoce ze skórką.

Surowe brzoskwinie w niespełna 90% składają się z wody. Podczas suszenia zachowują wszystkie wartościowe składniki. Dzięki temu dostarczają organizmowi cennych pierwiastków, witamin i błonnika.

Suszone brzoswinie znalazły się m.in. w ekwipunku Neila Armstronga, pierwszego człowieka, który stanął na Księżycu.

Zawartość witaminy A wzrasta w 100 g suszu do 7430 j.m., wapnia do 86 mg, fosforu do 120 mg, a potasu aż do 1760 mg. Wystarczy zjeść kilka suszonych moreli na drugie śniadanie, a poprawi się stan naszych kości i wygląd skóry. Kobiety w okresie menopauzy, zagrożone osteoporozą powinny stale jeść suszone morele.

Jest to ważne również dlatego, że zawarty w nich potas przyspieszy wydalanie nadmiaru wody z organizmu, zmniejszając tym samym obrzęki i odciążając układ krążenia.

Zawarty w morelach beta-karoten działa antynowotworowo i wspomaga układ oddechowy. Dzięki właściwościom zasadotwórczym suszone morele pomogą cierpiącym na zgagę.

Brzoskwinie należą do Prunus Persica, tej samej rodziny owoców co śliwki. Miejscem ich pochodzenia nie jest jednak Persja, a Chiny.

Drzewka morelowe i brzoskwiniowe rosły tam już 4000 lat temu. Do Europy dotarły wraz z karawanami kupców i wojskami Aleksandra  Macedońskiego.

Brzoskwinie najpierw zdobyły Grecję, a dopiero potem Imperium Rzymskie. Za to morele długo uważano za owoc przeklęty, ponieważ należały do ulubionych smakołyków Arabów najeżdżających Europę. Jeszcze w XVI wieku bardziej niż smak moreli ceniono dekoracyjność kwitnącego w przyklasztornych ogrodach morelowego drzewka.

Na dżemy i owocowe przeciery najlepiej nadają się odmiany tych owoców o miąższu zwartym i nie zaczerwienionym przy pestce. Należą do nich roy-alvee, harken, vedette i halehaven. Najsmaczniejsze kompoty przyrządzimy z odmian redhaven, siewki rakoniewickiej i siewki jerzykowskiej.

Na mrożonki i do suszenia nadają się nektarynki. Z moreli najlepsze na kompoty i do suszenia są odmiany: węgierska wczesna, earli orange, harcot i moorpark o ścisłym i niezbyt włóknistym miąższu. Na dżemy najlepsza jest odmiana późna z Ursynowa.

Brzoskwinie należą do owoców klimakterycznych, a więc po osiągnięciu tak zwanego minimum klimakterycznego gwałtownie następuje dojrzewanie, po którym szybko następuje przejrzewanie i rozpad. Brzoskwinie zerwane przedwcześnie tracą swój niepowtarzalny smak.

Natomiast owoce zbyt dojrzałe źle znoszą przechowywanie i transport, ponieważ są bardzo podatne na odgniecenia i obicia. Brzoskwinie trzymane w lodówce wytrzymają około 5 dni. Aby na długo zatrzymać świeżość tych owoców, najlepiej przechowywać je w chłodniach (-1 – 0,5 stopni Celsjusza). W tak niskiej temperaturze można je przechowywać nawet do 4 tygodni.

Zalecane jest także zachowanie wysokiej wilgotności powietrza, gdyż owoce te w wyniku transpiracji bardzo szybko tracą wodę.

Brzoskwinie mają zbawienny wpływ na skórę. Miąższ brzoskwiń zawiera kwasy AHA i witaminę C i E i beta-karoten. Zawarta w brzoskwini witamina C doskonale wzmacnia odporność skóry oraz wzmacnia naczynia krwionośne, zapobiegając ich pękaniu i tworzeniu się pajączków. Witamina A i E odpowiadają za jędrność i gładkość skóry. Ekstrakt z miąższu ma także właściwości tonizujące, nawilżające i odmładzające. Odświeża cerę, ściąga pory i regeneruje naskórek. Z pestek brzoskwini wyrabia się olej, który ma delikatny migdałowy zapach. Olej z pestek brzoskwini zawiera ponad 64% kwasu olejowego, 26% kwasu linolowego, 5,5% kwasu palmitynowego, 2,9% kwasu stearynowego. Olej ten stosuje się jako bazę do masażu. Używany jest także jako dodatek do kosmetyków nawilżających, przeciwzmarszczkowych, do cery wrażliwej, a także do mydła oraz szamponów do włosów.

Świeże morele, bogate w witaminy i sole mineralne, warto wykorzystać jako naturalny kosmetyk np. w postaci maseczki. Wystarczy wymieszać rozgniecioną morelę z łyżką jogurtu wegańskiego i położyć na twarz. Maseczka poprawi kondycję skóry wysuszonej na słońcu i wietrze. Do jej przygotowania można użyć też namoczonych wcześniej moreli suszonych.

 🍑 Jadlospis_od_5_do_8_wrzesnia_2023_roku.pdf

Menu do 1 września 2023 roku

Dynia (Cucurbita L.) to roślina jednoroczna z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae). Jest około 130 rodzajów i 800 gatunków dyń, jak choćby kabaczek, cukinia, ogórek, melon, arbuz, dynia żołędziowa, piżmowa, Hokkaido, mandarynkowa, prowansalska, makaronowa.

Wartości odżywcze dyni docenili już meksykańscy Indianie, znajdując zastosowanie zarówno w meksykańskiej medycynie naturalnej, jak i kuchni według przepisów przekazywanych pokoleniowo. Przysmakiem przyrządzanym przez pierwszych amerykańskich osadników była pieczona dynia wypełniona miodem, mlekiem i przyprawami.

Pomarańczowy miąższ dyni zawiera beta-karoten o działaniu przeciwzapalnym. Beta-karoten jest przeciwutleniaczem, który zapobiega chorobom nowotworowym, łagodzi procesy zapalne, pomaga ograniczyć objawy grypy i przeziębienia, obniża poziom złego cholesterolu, zapobiegając odkładaniu się złogów cholesterolowych w ścianach tętnic, miażdżycy, chorobom serca, takim jak zawał czy udar mózgu, ponadto dynia reguluje poziom ciśnienia tętniczego. Beta-karoten zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wzroku, gdy witamina A, w którą jest przekształcany beta-karoten w organizmie człowieka, jest składnikiem barwnika wzrokowego w siatkówce oka, pozwalającego widzieć w półmroku. Beta-karoten zapobiega zwyrodnieniu plamki żółtej, uszkodzeniu soczewki i powstaniu zaćmy.

Dynia szczyci się zawartością witaminy A, C i E, które skutecznie zapobiegają zmarszczkom. Witamina A reguluje wytwarzanie łoju w skórze i dba o młody wygląd skóry. Około 250 gram gotowanej dyni zapewnia około 250% dziennego zapotrzebowania na witaminę A.

Dynia zawiera też cynk i witaminę C z korzyścią dla zdrowego układu odpornościowego. 250 g gotowanej dyni zawiera około 20% dziennego zapotrzebowania w witaminy C.

Miąższ dyni działa też przeciwwymiotnie, a pestki dyni pomagają zwalczyć chorobę lokomocyjną.

Pestki dyni są skuteczne na pasożyty za sprawą kukurbitacyny, zawartej w błonce otaczającej nasiona, zabezpieczającej je przed drobnoustrojami. Kukurbityna w dyni działa przeciwwirusowo i przeciwpasożytniczo. Najwięcej zawierają jej surowe pestki dyni. Pestki dyni to skarbnica minerałów, takich jak cynk, siarkę potas, magnez i wapń,, oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych na zdrowe włosy i skórę.

Dynia jest niskokaloryczna (10 dag to 26 kcal) i dostarcza błonnika pokarmowego, co pomaga w odchudzaniu i sprzyja oczyszczaniu organizmu z toksyn, odkwaszając organizm. Zakwaszenie jest przyczyną nadwagi czy otyłości.

Wartości odżywcze w 100 g dyni surowej i gotowanej:

Wartość energetyczna - 26/20 kcal

Białko - 1.00/0.72 g

Tłuszcz - 0.10/0.07 g

Węglowodany - 6.50/4.90 g

Błonnik - 0.5/1.1 g

Witamina C – 9.0/4.7 mg

Witamina A – 8513/5755 IU

Witamina E – 1.06/0.80 mg

Witamina K - 1.1/0.8 µg

Wapń – 21/15 mg

Żelazo - 0.80/0.57 mg

Magnez - 12/9 mg

Fosfor - 44/30 mg

Potas - 340/230 mg

Sód – 1/1 mg

Cynk - 0.32/0.23 mg

Tiamina – 0.050/0.031 mg

Ryboflawina – 0.110/0.078 mg

Niacyna - 0.600/0.413 mg

Witamina B6 - 0.061/0.044 mg

Kwas foliowy - 16/9 µg

Zaproszenie na uroczystość inauguracji roku szkolnego 2023/2024