Podagrycznik pospolity (z łac. Aegopodium podagraria L) nazywany jest także barszlicą, gerem, gierszem, srocyną, kozią stopą, śnitką lub krzemionką. Zaliczany jest do rodziny roślin selerowatych (z łac. Apiaceae Lindl). Mimo, że wiele osób traktuje go wyłącznie jako chwast, warto wiedzieć, że jest on wartościowym surowcem leczniczym o wielu prozdrowotnych właściwościach i szerokim zastosowaniu. Pierwotna nazwa podagrycznika pochodzi od podagry (znanej też jako dna moczanowa), czyli choroby spowodowanej nadmiernym odkładaniem się złogów kwasu moczowego w stawach. To w jej leczeniu wykorzystywany jest od tysięcy lat, jako naturalny sposób zmniejszający dolegliwości i wspomagający leczenie. Obecnie jego zastosowanie jest jednak zdecydowanie szersze i warto go stosować nie tylko w problemach stawowych.
Rodzimymi obszarami występowania podagrycznika pospolitego są Azja Zachodnia i Europa. Aktualnie jednak jest zdecydowanie bardziej rozprzestrzeniony i występuje też w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Austali i Nowej Zelandii. Pospolicie występuje również na terenie Polski.
Podagrycznik pospolity to roślina lecznicza o wielu właściwościach, które wynikają z wysokiej zawartości licznych substancji bioaktywnych. Jest on bogatym źródłem witamin (głównie witaminy A, witamina C i K), składników mineralnych (m.in. krzemu, potasu, cynku i magnezu), karotenoidów oraz antyoksydantów. Dostarcza też flawonoidów i olejków eterycznych. Charakterystyczną cechą podagrycznika jest obecność roślinnych poliacetylenów (m.in. falcarinolu, falcarindiolu i falcarinonu), które mają silne działanie przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe, przeciwdrobnoustrojowe oraz potencjalnie przeciwnowotworowe, zwłaszcza w stosunku do gluczolakoraka przewodu pokarmowego.
Wymienione substancje sprawiają, że podagrycznik wspomaga usuwanie nadmiaru kwasu moczowego z organizmu. Jego nagromadzenie jest niebezpieczne dla zdrowia i może wywoływać głównie dnę moczanową, a także sprzyjać powstawaniu kamieni nerkowych, zaburzeń pracy tarczycy i układu sercowo-naczyniowego. Roślina ta wykazuje również właściwości wspomagające pracę wątroby oraz detoksykację organizmu, reguluje też rytm wypróżnień poprzez wpływ na perystaltykę jelit. Ze względu na działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne chroni organizm przed negatywnym wpływem wolnych rodników i może zmniejszać ryzyko chorób związanych ze stresem oksydacyjnym m.in. chorób serca i chorób neurodegeneracyjnych. Podagrycznik ma również właściwości przeciwdrobnoustrojowe, dzięki czemu sprawdzi się w leczeniu infekcji i zakażeń. Zastosowany zewnętrznie może dodatkowo przyśpieszyć proces gojenia się ran.
Podagrycznik – działanie i wskazania do stosowania
Od setek lat głównym wskazaniem do stosowania podagrycznika pospolitego jest dna moczanowa, czyli choroba stawów spowodowana nadmiernym stężeniem kwasu moczowego w organizmie i jego odkładaniem w stawach w postaci złogów. Ze względu na właściwości wspomagające jego usuwanie, podagrycznik sprawdza się jako naturalny sposób na zmniejszenie aktywności choroby i towarzyszących jej dolegliwości, głównie bólowych. Można go również stosować profilaktycznie u osób z podwyższonym ryzykiem wystąpienia tego schorzenia. Dodatkowo wskazaniami do jego zastosowania są również:
bóle stawowe m.in. w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów czy rwy kulszowej,
zapalenia dróg moczowych i pęcherza moczowego,
kamica nerkowa,
zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
hemoroidy,
zmiany trądzikowe.
Wstępne wyniki badań wykazują, że może mieć potencjalne zastosowanie również w leczeniu chorób metabolicznych tj. dyslipidemia (np. podwyższony poziom cholesterolu) czy cukrzyca typu 2.
Podagrycznik pospolity występuje głównie w postaci rozdrobnionego, suszonego ziela. Wydaje się, że regularne picie naparów przygotowanych z 1 łyżki tego surowca i 1 szklanki gorącej wody jest bezpieczne dla zdrowia i wystarczające do zaobserwowania korzyści zdrowotnych. Przyjmując tabletki zawierające jego ekstrakty, zawsze należy przestrzegać zaleceń producenta i nie przekraczać ustalonych ilości.
Już sama jego nazwa wskazuje na to, że pospolity chwast może pomóc w walce z powszechną chorobą – podagrą. Podagrycznik pospolity, bo o nim mowa, to roślina o intrygującym smaku i wielu właściwościach. Warto zbierać go właśnie teraz i nie żałować sobie tego dodatku w domowych daniach.
Podagrycznik pospolity nosi łacińską nazwę Aegopodium podagraria L. Nawiązuje ona do charakterystycznego kształtu liści rośliny przypominających kozie kopyta. Dlatego też bywał nazywany kozią, kurzą, a nawet diabelską stópką. Wykorzystywany i uprawiany był prawdopodobnie przez Wikingów.
Niektóre źródła wskazują, że jego spożycie rosło w czasach głodu – jadano go pod postacią zupy, m.in. na Kresach Wschodnich, ale też służył do przygotowania tzw. zielonej zupy w Niemczech. W Rosji i Białorusi jego liście kisi się jak kapustę.
Należy szukać go w wilgotnych, ciemnych lasach, a także w zaroślach, na brzegu zbiorników wodnych i u podnóży gór. Bardzo szybko się rozrasta i jest odporny na działanie mrozów, dlatego amatorzy ogrodnictwa uważają go za trudny do wyplenienia chwast. Warto jednak patrzeć na niego przede wszystkim jak na smaczną i cenną dla zdrowia roślinę.
Jest bogaty w witaminę C, beta-karoten, glikozydy flawonoidowe, cholinę, a także cynk, wapń, żelazo oraz potas. Podagrycznik zawiera również olejki eteryczne, w których znajdziemy monoterpeny i seskwiterpeny.
Od wieków stosowany był w leczeniu dny moczanowej, zwanej również podagrą z uwagi na potencjał usuwania z organizmu nadmiaru kwasu moczowego. Ponadto związki czynne - poliacetyleny zawarte w roślinie, mogą też wspierać w odpowiedź organizmu na stan zapalny stawów. Niektóre przekazy wskazują, że być może już Neandertalczycy korzystali z dobrodziejstw podagrycznika, by łagodzić ból i deformację stawów.
Napar z suszonych liści podagrycznika ma działanie lekko uspokajające oraz moczopędne – może być wykorzystywany m.in. w kamicy nerkowej. Dodatkowo wspiera trawienie i przyspiesza przemianę materii. Świeże liście przykładane na rany i owrzodzenia łagodzą ból, działają antyseptycznie i przyspieszają gojenie.
Sok wyciśnięty z liści może zmniejszać ból w przypadku oparzeń, a także świąd po ukąszeniach owadów.
Z uwagi na interesujący, korzenny, lekko gorzkawy smak i delikatny marchewkowy zapach - z powodzeniem można dodawać go do sałatek, wzorem sąsiadów z Niemiec – do wiosennych zup kremów, a nawet wyciskać sok czy posiekanymi listkami posypywać dania, traktując podagrycznik jak przyprawę.
Wybierając się na zbiory, warto pamiętać o dwóch zasadach – przede wszystkim należy upewnić się, że umiemy trafnie rozpoznać podagrycznik. Po drugie, choć rośnie niemal wszędzie, to należy go zbierać wyłącznie z dala od ruchliwych ulic, w miejscach czystych i odosobnionych.
Podagrycznik w Encyklopedii ziół i roślin – podsumowanie
Podagrycznik pospolity występuje głównie w postaci suszu przeznaczonego do przyrządzania naparów, można spotkać go również w formie tabletek lub soków.
Wykazuje właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe.
Stosowany jest głównie u osób z dną moczanową, w celu zwiększenia wydalania kwasu moczowego, którego nadmiar jest główną przyczyną tej choroby.
Znajduje również zastosowanie we wspomaganiu leczenia chorób układu moczowego oraz zmniejszaniu bólów stawowych.
Przeznaczony jest głownie do stosowanie wewnętrznego (w postaci naparów lub tabletek).