Teatr to miejsce spotkań literatury, muzyki i sztuki, a przede wszystkim ich koneserów dużych i małych. I tak, przedszkolaki Tygryski oraz Rybki uczestniczyły w spektaklu teatralnym pod tytułem "Czerwony Kapturek", wystawionym przez pracujący od wielu lat w różnych teatrach dla dzieci i młodzieży zespół aktorski teatru Aczemu w Kłodawie, będącego teatrem dla ciekawskich (jakimi niewątpliwie są nasze dociekliwe maluchy), stworzonego przez Małgorzatę Pilczuk, aktorkę kilku teatrów dla najmłodszych, a także założycielkę prowadzonego przez siebie Teatru Sztampa, który od 2009 roku popularyzuje we Wrocławiu klasykę literatury.

W grudniu został ogłoszony konkurs na "Najładniejszą choinkę matematyczną". Celem konkursu było rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań matematyką wśród uczniów. Zadaniem chętnych uczniów, którzy zgłosili się do udziału w konkursie, było wykonanie choinki, która zawierała elementy matematyczne tj. cyfry, liczby, działania i wzory. Prace oceniane były zgodnie z następującymi kryteriami: zgodność z tematem konkursu, pomysłowość oraz dobór materiałów, estetyka wykonania, stopień trudności i pracochłonność przy wykonaniu pracy.

Komisja konkursowa przyznała trzy wyróżnienia i trzy główne miejsca. 

I miejsce - Mateusz Karniszewski

II miejsce - Paulina Wejman

III miejsce - Anna Pietrzak

Wyróżnienia otrzymali: Wiktoria Michalak, Wojciech Grubski oraz Ksawery Michalak.

Serdecznie gratulujemy weny twórczej i zaangażowania.

W dniu 16 stycznia 2024 roku uczniów klas pierwszej, drugiej i trzeciej odwiedził nasz dzielnicowy starszy sierżant Damian Gozdalik. Policjant zabrał ze sobą radosnego towarzysza, zasłużonego sierżanta Pyrka.

Dzieci utrwaliły poznane już zasady bezpiecznego poruszania się po drodze oraz właściwego zachowania podczas zajęć lekcyjnych i przerw. Z zaangażowaniem odpowiadały na pytania oraz perfekcyjnie rozwiązały quizy na temat bezpieczeństwa.

Nasz śniegowy bohater odnalazł swą ukochaną rodzinę, która zabrała go do domu, by na powrót mógł cieszyć się ciepłem domowego ogniska w otoczeniu miłości, troski i szczęścia. Dziękujemy wszystkim z całego serca za niezrównaną pomoc, która przywróciła owczarkowi dom rodzinny ♡

***

Dzisiaj rano do Szkoły Podstawowej w Sarbicach przyszedł prawdziwy przyjaciel człowieka, zagubiony, samotny owczarek, który ciągle czeka na spotkanie z bliską mu osobą. Kontakt telefoniczny: 605 455 601.

https://www.facebook.com/SchroniskoTurekPGKiM/?locale=pl_PL

Nim rozpoczną się tegoroczne ferie zimowe warto powspominać ostatnie dni minionych wakacji, które upłynęły uczniom niezwykle interesująco i aktywnie, albowiem wyjechali oni do malowniczego Zakopanego, gdzie wycieczkowiczy powitała słoneczna aura i serdeczny uśmiech właścicieli Pensjonatu "U Lampy".

Zwiedzanie Zakopanego było nie tylko okazją do rozszerzenia wiedzy historycznej i kulturowej, ale także do rozwinięcia zainteresowania lokalną tradycją góralską. Spacerując po słynnych Krupówkach, można było podziwiać architekturę drewnianą, tradycyjne góralskie sklepy i stragany z rękodziełem. Wzrok przyciągały również kolorowe stroje regionalne. Uczniowie odwiedzili Muzeum Karola Szymanowskiego, jedyne na świecie muzeum biograficzne kompozytora, które znajduje się w Willi Atma. Pobyt w muzeum to podróż do życia i twórczości kompozytora oraz poznanie jego fascynacji folklorem. Ciekawym miejscem był również Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, na którym nagrobki są niepowtarzalnymi dziełami sztuki, kapliczkami, góralskimi krzyżami, rzeźbionymi w motywy podhalańskie, malowanymi na szkle lub wykonanymi w drewnie, metalu czy kamieniu.

W trakcie wędrówek szlakami górskimi uczestnicy mieli okazję podziwiać malownicze krajobrazy, obserwować przyrodę i uczyć się rozpoznawania roślin oraz zwierząt charakterystycznych dla górskiego ekosystemu. Punktem kulminacyjnym każdej wędrówki było dotarcie do celu i podziwianie widoków zapierających dech w piersiach. Niezapomnianym doświadczeniem dla uczniów było korzystanie z wyciągu krzesełkowego na Gubałówce. Niezawodny jak zwykle przewodnik przeprowadził grupę przez Dolinę Gąsienicową, Strążyską, Kościeliską, Małej Łąki, Murowaniec, Przełęcz w Grzybowcu, Przysłop Miętusi, Halę Kondratową i Szlak Papieski.

Po licznych, fascynujących, ale i wyczerpujących wędrówkach górskich, wszyscy mogli zrelaksować się i skorzystać z atrakcji wodnych w Aqua Parku w Zakopanem i na Termach Chochołowskich, a w Pensjonacie Burkaty w Białce Tatrzańskiej każdy znalazł rozrywkę dla siebie: kręgle, bilard, ping pong, cymbergaj oraz piłkarzyki.

 W Zakopanem koloniści mieli okazję być na projekcji filmów w Kinie Giewont oraz zwiedzać wielkie akwarium pod Tatrami - Akwanarium Podwodny Świat, miejsce, w którym można zobaczyć ryby żyjące w Polsce oraz meksykańskie jaskinie i ich mieszkańców, ryby z jeziora Malawi, Amazonii i Żółwią Wyspę, górski potok z przepływem 100 tys. litrów wody na godzinę, a nawet formikarium z widocznymi podziemnymi korytarzami i tysiącami mrówek pracujących dla królowej. Dzięki opowieściom audioprzewodnika zwiedzający mogli dowiedzieć się wielu pasjonujących rzeczy o świecie fauny i flory.

W programie wypoczynku były również zajęcia świetlicowe, specjalistyczne, dyskoteki oraz konkursy z nagrodami.

Pełni wrażeń uczniowie wrócili z Zakopanego z uśmiechami na twarzach, z nowymi doświadczeniami i nowymi przyjaźniami.

Jeszcze przed świętami bożonarodzeniowymi uczniowie klas II i III uczestniczyli w warsztatach bożonarodzeniowych „Od Adwentu do Bożego Narodzenia” w Zagrodzie Edukacyjnej w Olszówce, podczas których poznali tradycje bożonarodzeniowe, nauczyli się robienia pierogów, wykonali wieńce adwentowe oraz uczestniczyli w zabawach i konkursach związanych ze świętami, a także przytulali i głaskali ulubione zwierzątka z przyjazną aprobatą milusińskich.

Pod czujnym okiem prowadzącej warsztaty, uczniowie aktywnie brali udział w procesie przygotowywania składników na ciasto pierogowe i farsz, formowaniu pierogów, ćwicząc znakomicie precyzję i zdolności manualne. Wszystkie ręcznie wykonane pierogi trafiły do wrzącej wody. Dzieci z zaciekawieniem obserwowały, jak ich trudy przekształcają się w pyszne danie. Po ugotowaniu wszyscy mieli okazję skosztować własnoręcznie przygotowanych specjałów kulinarnych.

Każdy uczestnik mógł wyrazić swoją kreatywność poprzez dekorowanie wianka adwentowego, ozdabiając go według własnego pomysłu i z wykorzystaniem przeróżnych ozdób świątecznych.

Warsztaty przebiegały w świątecznej, miłej atmosferze, ze śpiewem tradycyjnych polskich kolęd. Każde dziecko wróciło z osobiście wykonanymi ozdobami i niezapomnianymi wspomnieniami.

W pomieszczeniach Szkoły Podstawowej w Sarbicach wciąż unosi się pyszny aromat wybornych pierniczków, z pieczeniem których dzielnie zmierzyli się tuż przed świętami Bożego Narodzenia uczniowie klasy III naszej szkoły pod bystrym okiem pomysłodawczyni wychowawczyni. Mieli nie lada wyzwanie, gdyż zgodnie z przepisem na pierniczki należało przygotować ciasto. Wszyscy precyzyjnie ważyli i mieszali składniki, doskonaląc umiejętności pomiaru i proporcji, co jest istotne przy przygotowywaniu receptury. Wyrabiali ciasto, formowali pierniki, a następnie czekali z niecierpliwością na ich upieczenie. Po wyjęciu z pieca dzieci dekorowały swoje dzieła lukrem i posypkami. Zajęcia nie tylko dostarczyły świetnej zabawy, ale również integrowały matematykę w praktyczny sposób, ucząc dzieci poprzez praktyczne doświadczenie. Brawo! Mniam, mniam!

Przepis na piernik przyjemny dla podniebienia i przyjazny środowisku do wykonania z doświadczonym kuchmistrzem:

Składniki suche: 3 szklanki mąki organicznej, 1 szklanka stewii w proszku, 2 czubate łyżki mieszanki cynamonu, mielonych goździków, imbiru, kardamonu, 2 łyżki organicznego kakao, czubata łyżeczka sody.

Należy dokładnie wymieszać wszystkie składniki.

Składniki mokre: 2 dojrzałe banany, 2/3 szklanki oleju, słoik dowolnego dżemu, 300 g wegańskiego jogurtu naturalnego lub 250 ml mleka roślinnego.

Wszystkie składniki mokre należy dokładnie zblendować.

Teraz należy połączyć suche i mokre składniki, przełożyć ciasto do formy wyłożonej papierem do pieczenia, po upieczeniu można całość przełożyć dodatkowo dżemem, polać organiczną surową czekoladą.

Smacznego!

Przedszkolaczki Rybki i Tygryski wybrały się świątecznie do gnieźnieńskiej fabryki bombek, którą dokładnie zwiedziły, dowiedziały się, jakie są etapy powstawania ozdób choinkowych, brały udział w warsztatach plastycznych, co sprawiło im wiele radości. Po wszystkich atrakcjach zmęczeni, ale szczęśliwi powrócili do przytulnych wnętrz przedszkola, gdzie oczekiwali na nich rodzice.

Miniony tydzień przyniósł Przedszkolaczkom Biedroneczkom moc świątecznych emocji, gdy ostatnie dni tego roku przeznaczyły na przygotowania do świąt, codziennie poznając tradycje związane z Bożym Narodzeniem, własnoręcznie zaprojektowane kartki świąteczne ozdobiły pełnymi ciepła życzeniami bożonarodzeniowymi płynącymi z głębi serca, wspólnymi silami wykonały tradycyjny łańcuch świąteczny oraz ozdobiły choinkę. Wiele radości przyniosło maluchom tworzenie stroików świątecznych oraz nauka pakowania prezentów. Zwieńczeniem owocnego czasu była przygotowana razem uczta wigilijna przy wspólnym kolędowaniu.

Utalentowany uczeń klasy 6 naszej szkoły, Karol Kołodziejek, wprowadza muzycznie w nastrój świąteczny, zapraszając audytorium do wspólnego kolędowania.

Samorząd uczniowski naszej szkoły uroczyście składa bożonarodzeniowe życzenia dla całego grona pedagogicznego, pani dyrektor, wszystkich pracowników, rodziców i gości.

Wszystkim pracownikom, rodzicom,

przedszkolaczkom i uczniom

szkolnej społeczności

oraz jej zacnym przyjaciołom

spełnienia wszelkich pragnień serca,

które czynią świat zdrowo przyjazny życiu

każdego stworzenia na Ziemi

z poszanowaniem jego praw do wolności,

świeżego powietrza, słońca złocistego,

uśmiechu, szczęścia i ciepła rodzinnego

w świetlistości boskiego narodzenia

życzy z serdecznością

dyrektor Szkoły Podstawowej w Sarbicach,

Dorota Granos.

W dniu 15 grudnia 2023 roku odbyło się świąteczne spotkanie muzyczne. Podczas audycji uczniowie oraz przedszkolaczki poznali kilka instrumentów tworzących kapelę: kontrabas – strunowy instrument smyczkowy, akordeon guzikowy - instrument z rodziny dętych języczkowych, czyli aerofonów, saksofon sopranowy – dęty instrument drewniany oraz zestaw perkusyjny.

Artyści odbyli razem z uczestnikami podróż muzyczną, przypominając historię narodzenia Jezusa. Ponadto dzieci miały wpływ na przebieg audycji, ponieważ przy pomocy czarodziejskiego pilota decydowały, który muzyk z kapeli ma rozpocząć utwór. Wspólnie została zaśpiewana pastorałka „Gore Gwiazda Jezusowi”, podczas „Polki Dziadek” pokazane zostały różne techniki i brzmienia instrumentów, odbyły się improwizacje taneczne.

Dziękujemy za ożywioną świątecznym ciepłem kolejną lekcję muzyki!

Przedszkolaczki Rybki podczas aktywnych przygotowań do świąt bożonarodzeniowych rozpachniły wnętrza szkolne słodkim wypiekiem, wykonanym osobiście w przyjaźni wobec środowiska naturalnego przy fachowej asyście wychowawcy. Kruche ciasteczka smakowały wybornie, znikając z talerza szybciej niż trwało ich przygotowanie.

Do powstania wegańskich ciasteczek owsianych potrzebujemy:

1. Szklankę płatków owsianych.
2. Dwa bardzo dojrzałe banany – takie z ciemnymi plamkami
3. Duża łyżka masła orzechowego – może być gładkie lub z kawałeczkami orzechów; można użyć masło z orzeszków ziemnych lub dowolnych orzechów (laskowych, nerkowców, migdałów)
4. 3-4 kostki gorzkiej surowej czekolady organicznej
5. Szczypta soli morskiej czy himalajskiej.
6. Opcjonalnie ulubione dodatki (wiórki kokosowe, sezam, żurawina)

Wykonanie przebiega następująco:

1. Mocno dojrzały banan z czarnymi plamkami na skórce należy umyć, obrać i rozdrobnić na miazgę.
2. Do miski z bananem dodać dużą łyżkę masła orzechowego (gładkiego lub z kawałkami orzechów, można użyć masła z dowolnych orzechów – laskowych, nerkowca).
3. Posiekać gorzką surową czekoladę na kawałki.
4. Do wszystkich składników dodać płatki owsiane oraz sól i opcjonalnie pozostałe składniki: łyżkę ziaren sezamu, posiekane suszone owoce, wiórki kokosowe.
5. Za pomocą łyżki uformować na blasze okrągłe ciasteczka gotowe do upieczenia przez biegłego kuchmistrza.

W dniu 18 grudnia 2023 r. uczniowie klasy czwartej wybrali się na wycieczkę do kina "Helios" w Koninie na film "Jak zostać Świętym Mikołajem 3". 

Była to opowieść o dziewczynce, której tata pracuje jako Święty Mikołaj. Bohaterka filmu kontynuuje naukę w Szkole Świętych Mikołajów. Niespodziewanie tuż przez świętami dyrektor zwołuje pilne zebranie. Ogłasza, że święta w tym roku zostały odwołane, z czym uczniowie szkoły nie mogli się pogodzić. W tym właśnie momencie rozpoczęła się niesamowita, świąteczna przygoda, która oczywiście kończy się happy endem.

Uczestnicy wyjazdu bawili się wyśmienicie, film zainteresował i objawił uniwersalne prawdy życiowe. Uczniowie w świątecznych nastrojach wrócili do szkoły, aby zdobyte wrażenia wpleść w wielobarwne arrasy wiedzy.

W dniu 9 grudnia 2023 roku uczniowie Szkoły Podstawowej w Sarbicach wzięli udział w Turnieju Sportowym zorganizowanym przez Uczniowski Klub Sportowy „Iskra” przy Szkole Podstawowej w Sarbicach. Turniej odbył się w Uniejowie (hala sportowa przy Szkole Podstawowej im. Bohaterów Września 1939 roku).

Podczas turnieju uczniowie szkoły zaprezentowali swoje umiejętności w badmintonie, rywalizując ze sobą w trzech kategoriach wiekowych: kl. 1-3, 4-6, 7-8 z podziałem na płeć. Równolegle z Turniejem Badmintona rozgrywany był Turniej Rodzinny, w którym wystartowało 15 drużyn (dziecko + dorosły). Zarówno dzieciom, jak i dorosłym dużo emocji towarzyszyło podczas rywalizacji w takich konkurencjach jak skoki na skakance, rzuty piłką do kosza, strzały na bramkę czy rzuty do celu w konkurencji „żywy kosz”. Łącznie w turnieju wzięło udział 50 zawodników.

W Turnieju Rodzinnym klasyfikacja końcowa przedstawia się następująco:

- W kategorii klas 1-3 I miejsce zajęła Łucja Andrzejewska (kl. 3) z tatą Damianem, II miejsce zajął Wojciech Kuśmierek (kl. 1) z mamą Olgą, III miejsce zajął Piotr Pecyna (kl. 1) z mamą Edytą.

- W kategorii klas 4-6 I miejsce zajęła Zuzanna Misiak (kl. 5) z kuzynką Julitą, II miejsce zajął Filip Andrzejewski (kl. 6) z tatą Damianem, III miejsce zajęła Aleksandra Karbowska (kl. 5) z kuzynem Cyprianem.

- W kategorii klas 7-8 I miejsce zajęła Wiktoria Michalak (kl. 7) z tatą Rafałem, II miejsce zajęła Julia Łukaszewska (kl. 8) z tatą Marcinem, III miejsce zajęła Antonina Zych (kl. 3) z mamą Ewą.

W Turnieju Badmintona na podium stanęli:

- Kategoria klas 1-3 dziewczęta: 1 m. Łucja Andrzejewska, 2 m. Zofia Kubanek, 3 m. Yana Myroniuk.

- Kategoria klas 1-3 chłopcy: 1 m. Wojciech Warach, 2 m. Piotr Pecyna, 3 m. Paweł Synenko.

- Kategoria klas 4-6 dziewczęta: 1 m. Anna Pietrzak, 2 m. Zofia Kołodziejek, 3 m. Kornelia Pietrzak.

- Kategoria klas 4-6 chłopcy: 1 m. Wiktor Michalak, 2 m. Mikołaj Idziak, 3 m. Kacper Śmigiel.

- Kategoria klas 7-8 dziewczęta: 1 m. Andżelika Dudek, 2 m. Wiktoria Michalak.

Na zakończenie sobotnich zmagań wszyscy uczestnicy turnieju otrzymali dyplomy udziału oraz pamiątkowe medale, natomiast zawodnicy, którzy stanęli na podium w poszczególnych konkurencjach, dodatkowo otrzymali puchary.

Gratulujemy wszystkim dzieciom i dorosłym sukcesów, z których jednym z najistotniejszych jest aktywne spędzenie soboty rodzinnie razem z dziećmi w duchu zdrowej rywalizacji sportowej. Dziękujemy.

Uczniowie klasy 8 naszej szkoły wykonali plakat, nawołujący do skutecznego przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się zakaźnego zespółu nabytego niedoboru odporności, zespołu nabytego upośledzenia odporności, AIDS (acquired immunodeficiency syndrome lub acquired immune deficiency syndrome).

W dniu 1 grudnia 2023 roku w jednej z ośmiu najważniejszych kampanii na rzecz zdrowia publicznego, zainicjowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1988 roku, obchodzono Światowy Dzień AIDS pod hasłem przyjętym przez Wspólny Program Narodów Zjednoczonych ds. HIV/AIDS (UNAIDS): "Pozwólmy społecznościom być liderami" (ang. Let Communities Lead).

Krajowe Centrum ds. AIDS, Agenda Ministra Zdrowia, wskazuje, że społeczności osób zagrożonych HIV i żyjących z HIV stanowią o postępie w eliminacji tego zakażenia, są otwarte na innowacje, monitorują wdrażanie polityk i usług. Dlatego trzeba je wspierać w roli liderów.

Potrzebne są uregulowania, które ułatwią świadczenie usług związanych z HIV, umożliwią działanie społeczeństwu obywatelskiemu i będą zapewniać przestrzeganie praw człowieka w odniesieniu do wszystkich, w tym społeczności marginalizowanych. Aby przyspieszyć globalną reakcję na HIV „Usuń prawa, które szkodzą, stwórz prawa, które wzmacniają”.

„Koniec AIDS jest możliwy, jest w naszym zasięgu” – mówi dyrektor wykonawcza UNAIDS Winnie Byanyima. „Aby podążać ścieżką, która położy kres AIDS, świat musi pozwolić społeczeństwom być liderami”.

HIV od lat dotyka miliony osób na całym świecie. W 2022 roku:

• 39 000 000 osób żyło z HIV;
• 630 000 osób zmarło z przyczyn związanych z HIV;
• wykryto 1 300 000 nowych zakażeń HIV;
• 29 800 000 osób żyjących z HIV otrzymywało terapię antyretrowirusową.

W naszym kraju, według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego, od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 grudnia 2022 r. zakażenie HIV stwierdzono u 30 092 osób. Ogółem odnotowano 4 013 zachorowań na AIDS. 1 471 chorych zmarło.

W połowie roku 2023 r. leczeniem ARV w Polsce objętych było ok. 19 045 pacjentów, w tym 178 dzieci. Leczenie jest prowadzone w ramach Rządowego Programu Polityki Zdrowotnej pn. „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2022–2026” i od 1 stycznia 2023 finansowane przez NFZ.

Zachęcia się do włączenia się do obchodów Światowego Dnia AIDS poprzez przypięcie do ubrania lub/i udostępnianie poprzez swoje kanały informacyjne (media społecznościowe, strona internetowa) Czerwonej Kokardki – symbolu solidarności z osobami żyjącymi z HIV, chorymi na AIDS i ich rodzinami/ bliskimi.

Drodzy uczniowie i Rodzice!!!

Nasza szkoła  po raz kolejny przystąpiła do projektu "Wszystkie dzieci zbierają elektrośmieci", której celem jest podniesienie świadomości ekologicznej wśród dzieci i młodzieży oraz zwrócenie uwagi na prawidłowe zagospodarowanie odpadami.

W zamian za przyniesiony zużyty sprzęt elektroniczny i elektryczny szkoła otrzyma bon, który wykorzysta na nagrody rzeczowe w postaci materiałów biurowych. Jedynym warunkiem jest mobilizacja do działania, porządki domowe i chęci!

Do akcji szkolnej mogą przyłączyć się również firmy i instytucje, które oddadzą zużyty sprzęt na rzecz naszej szkoły w imię zasady: "Im więcej sprzętu uzbieramy, tym wyższy bon otrzymam".

Akcja potrwa do lutego 2024 roku.

Miejsce zbiórki - boisko szkolne. Informację o przywiezionym sprzęcie naleźy przekazać wychowawcy klasy wraz z podaniem kilogramów.

Zbiórką objęte są: komputery, drukarki, monitory, telefony, sprzęt RTV i AGD, baterie, akumulatory, kable, tusze atramentowe poza onerami i świetlówkami: Rodzaje_elektrosmieci.pdf

Nagrodą dla klasy, która uzbiera najwięcej elektrośmieci, jest jednodniowa krajowa wycieczka krajoznawcza.

Serdecznie zapraszamy.

Uczniowie klasy 3 naszej szkoły także efektywnie oczekiwali na Świętego Mikołaja, który odwiedził ich niezawodnie, dzierżąc pokaźny worek niespodzianek, a towarzyszyły mu gromadnie mieszkańcy lodowej krainy, przyjazne przeurocze pingwiny 🐧

W dniu 7 grudnia 2023 roku uczniowie klas pierwszej, drugiej, trzeciej i czwartej wraz z przedszkolaczkami uczestniczyli w barwnym i zabawnym widowisku o charakterze interaktywnym w formie zabawy związanej z pomaganiem Świętemu Mikołajowi przez Elfa, Śnieżynkę i Renifera w przygotowaniu prezentów w kolorowej scenografii, przy przyjemnej muzyce i w trakcie wesołych zadań, zapewniających wyśmienitą rozrywkę, opatrzonej tytułem "Świąteczny prezent" na mobilnej scenie teatru Zamaskowani z Białegostoku, na której wnet zza kotary wyłonił się Święty Mikołaj z okazałym worem niewyczerpanej zawartości podarunkowej dla wszystkich dzieci naszej szkoły, obsypując je organicznymi słodkościami ze składników ekologicznych, sprzyjających zdrowemu rozwojowi młodych organizmów.